قوله تعـــالی: {فَإِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعانا ثُمَّ إِذا خَوَّلْناهُ نِعْمَةً مِنَّا قالَ إِنَّما أُوتیتُهُ عَلی‏ عِلْمٍ}

پــــروردگار در این آیه یکی از خصال بد انسان را بیان نموده و میفرماید: همینکه آسیب و رنج و محنتی به آدمی روی کند ما را بخواند تا آن بلا و محنت را از او دور کنیم و چون به او نعمت و دولت عطا کنیم میگوید این نعمت دانسته و به استحقاق نصیب من گردیده و از راه معرفت و تدیبر در کسب و تجارت به من رسیده و حال آنکه آن نعمت و اقبال امتحان و آزمایش است برای او تا معلوم شود در قبال آن نعمت چگونه شکر و سپاس بجای آورده و یا کفران بعمل می آورد, پس پاداش یا کیفر داده شده به حسب اعمالش می باشد, اما بیشتر مردم از سِـــر آن بی خبرند و نمی دانند.

ابن بابویه از اسماعیل بن فضل روایت کرده ذیل آیه (وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ) از حضرت صادق ع در مورد دعای قبل طلوع الشمس و قبل غروبها را سؤال کردم فرمود: بر هر کس واجب است همواره پیش از طلوع و غروب آفتاب هر بار ده مرتبه بگوید : (لا اله الا اللّه وحده لا شریک له، له المـلک و له الحـمـد یـحـیـى و یـمـیـت و یمیت و یحیى و هو حى لا یموت بیده الخیر و هو على کل شى ء قدیر).

توضیح : یعنی: هیچ معبودی جز الله نیست که تنها و بی‌شریک است، پادشاهی و حمد و ستایش سزاوار او و از آن اوست و او بر هر چیزی و هر کاری تواناست و الله تعالی زنده میکند و میمیراند و میمیراند و زنده میکند شکی نیست خدای لایزال و تمام خیر به قدرت الله است و از طریق قدرت الله به ما ساری و جاری می‌شود.

(إِنَّ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ کُبِتُوا کَمَا کُبِتَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۚ وَقَدْ أَنْزَلْنَا آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ ۚ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ مُهِینٌ یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعًا فَیُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا ۚ أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ ۚ وَاللَّهُ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ):

کسانی که با خدا و رسولش مخالفت می‌کنند مانند کافران پیشین به رو در آتش دوزخ می‌افتند و ما آیات روشن خود را فرستادیم و از برای کفار عذاب ذلت و خواری مهیا شده ای رسول ما یاد کن آن روزی را که خدای تعالی تمام خلایق را برای حساب زنده گرداند و خبر دهد ایشان رابه آن چه عمل کرده‌اند یعنی اعمال شان را در مقابل آن ها آورند تا خجل و شرمنده شوند و این شرمندگی نوعی از عقوبت (شکنجه،تنبیه) و عذاب می باشد چنان که یکی از ما به دیگری می گوید تو را آگاه کنم از آنچه کرده ای تمام آن اعمال و معاصی را که به جا آورده‌اند خداوند ضبط فرموده و آن ها فراموش کرده اند, ولی پروردگار ایشان را آگاه سازد که او بر همه چیز دانا و گواهست.

در کتاب خصال بسند خود از شعیب روایت کرده که حضرت صادق ع فرمود: "حدیث ما آل محمد ﷺ سخت و دشوار است کسی تاب آنرا ندارد مگر فرشته مقرب و یا نبی مرسل و یا بنده ای که خداوند دل او را به نور ایمان امتحان نموده و در مدینه فاضله محصور شده باشد." شعیب گفت عرض کردم مدینه فاضله محصوره چیست؟! فرمود: "قلبی که خاطر جمع از شک و شبهه باشد."

در مذمت اصحاب رأی و گمان میتوان گفت این دسته طایفه دیگری هستند که اصحاب رأى و هوا و ظنی مسلکان نامیده شده اند که به کلی منکر حدیث و روایت هستند و به قرآن هم عمل نکنند و آنان احکام دین را از روی ظن و قیاس گرفته اند و در حقیقت شیعیانی هستند که ائمه و احادیث آنها را رها نموده و به دنبال سخنان ابو حنیفه و عضدی و امثال آنها رفته اند و پیروان ائمه را غالی دانسته و خودشان را برابر با معصومین میدانند و در واقع نسبت به خویش غلو کرده اند و چون بحدیث و روایت اعتقاد ندارند لذا گوش به روایاتی که در بر ایشان وارد شده نمیدهند.
در کافی بسند خود از حضرت باقر ع روایت کرده که فرمود: حضرت امیرالمؤمنین ع در حدیث مفصلی فرموده: "بعضی از مردم هستند که نابینا میباشند و آنها کسانی باشند که قرآن را فراموش نموده و پیرو ظن و گمان شده اند و در امور دین به خدائیکه خالق آنهاست سبقت گرفته اند."
و در بصائر الدرجات از حضرت باقر ع بسند خود روایت نموده که فرمودند: اگر ما برای خود حدیثی کنیم هر آینه گمراه میشویم چنانکه جمعی از پیشینیان گمراه شده اند و لذا حدیث ما با شاهد و بینه است که از طرف پروردگار به پیغمبر ﷺ بیان شده و آنحضرت برای ما بیان فرموده است.
و این حدیث در کافی نیز روایت شده هرگاه اعتماد و تکیه کردن به رأی ائمه سبب گمراهی شود پس چگونه از غیر امام گمراهی نیاورد؟ و در کافی از یونس بن عبدالرحمن روایت کرده که گفت حضور حضرت موسی بن جعفر ع عرض کردم یگانگی خدا به چه چیز شناخته میشود؟ فرمود: ای یونس از بدعت گذاران مباش هر کس برای خود عمل نماید هلاک شود و هر آنکه اهل بیت پیغمبرش را ترک کند گمراه میگردد و کسیکه عمل به قرآن و گفتار پیغمبر نکند کافر است.
و در محاسن بسند خود از حضرت رضا ع روایت نموده که به اصحابش میفرمود: "هر گاه چیزی را یقین دارید بگوئید و اگر یقین ندارید ساکت شوید." و دست خود را بر دهن محمد بن حکیم که راوی خبر بود نهاد, راوی گفت بحضورش عرض نمودم برای چه دست روی دهانم نهادید؟ فرمود: "پیغمبر ﷺ کلیه احکامی را که تا روز قیامت مردم به آن احتیاج دارند آورده و باقی نگذاشته حکمی را که شما برای خودتان آنرا بگوئید." و اینحدیث در کافی نیز روایت شده است.
در کافی و محاسن برقی بسند خودشان از یحیی حلبی و ابن مسکان و حبیب روایت کرده اند گفتند حضرت صادق ع به ما فرمودند: "نزد من از شما اصحاب محبوبتر کسی نیست همانا مردم به راههای مختلف سیر مینمایند بعضی به هوای نفس خود عمل میکنند و گروهی به آرا خود میباشند ولی شما راهی را در پیش گرفته اید که برای آن اصل و حقیقتی است." و در روایت دیگر فرمود: مردم اینطرف و آنطرف رفته اند طایفه ای پیرو هوای نفس و دسته ای برای خود عمل کنند و بعضی عمل به روایات نمایند و خداوند شما را دوست داشته و هدایت فرموده برای دوستی خود و دوستی کسیکه شما را دوستی آنها نفع میرساند که مراد ائمه میباشند.
و در تهذیب بسند خود از حضرت صادق ع روایت کرده که فرمود: "ما روز قیامت در پیشگاه پروردگار ایستاده و میگوئیم پروردگارا ما به کتاب و قرآن خودت عمل نمودیم و گروهی از مردم میگویند ما به رای و هوای نفس خود عمل کرده ایم."

توضیح : نویسنده: اخبار در مذمت این قبیل اشخاص زیاد است و بیش از چند هزار روایت میباشد و ما بعضی را در کتاب تکلیف زمان غیبت که نوشته ایم ذکر نموده ایم و چون موضوع تحریف قرآن اهمیت به سزائی دارد این مقدمه را قدری بسط دادیم تا موضوع کاملا روشن شود و خوانندگان مطالب به سخنان بیهوده دیگران توجه نکنند و البته ما اخبار تحریف را در ضمن تفسیر هر یک از آیات بیان میکنیم تا مزید بینائی خوانندگان گردد و ذکر خواهیم نمود که اگر بعضی را بخواهیم به ظاهرشان واگذاریم فصاحت قرآن نیز از بین میرود.

در تفسیر امام است که رسول اکرم ﷺ فرموده است: "این قرآن نور روشن و ریسمان محکم و فضیلت بزرگ و مرتبۀ بلندیست و مایه شفا و سعادت است هر کس از قرآن روشنائی طلب نماید خداوند او را منور فرماید و اگر آمورش را به آن واگذارد خداوند او را حفظ کند و هر که به قرآن توسل جوید خداوند نجاتش بخشد و هرکس ملازم قرآن شود بلند مرتبه گردد، و هر که از غیر قرآن هدایت طلبد خداوند او را بحالت گمراهی واگذارد".
در کتاب امالی بسند خود از پیغمبر اکرم ﷺ روایت نموده که فرمود: "خداوند عذاب نکند هر دلی که حافظ قرآن باشد" و نیز روایت نموده از رسول اکرم ﷺ که فرموده: "بهترین مردم کسانی هستند که قرآن را یاد گرفته و به مردم یاد میدهند" و عیاشی در تفسیرش از حضرت صادق ع روایت کرده که فرمود: رسول اکرم صلى الله علیه و سلم فرموده: "هرگاه فتنۀ روزگار شما مردم را فرا گرفت و روزتان چون شب تار شد برشما باد توسل به قرآن که شفیعی است که شفاعتش پذیرفته میشود و اگر آنرا پیشوای خود کنید شما را به بهشت برساند و چنانچه از آن اعراض و دوری نمائید به جهنم رانده خواهید شد و نیز از حارث اعور روایت کرده که گفت حضور امیرالمؤمنین ع شرفیاب شده و عرض نمودم هرگاه در محضر مبارک حاضر میشوم دینم محکم میشود و زمانیکه خارج میشوم سخنان بیهوده ای میشنوم فرمود: به آن چیزهایی که منافقین میگویند و عمل میکنند؟ عرض کردم بلی فدایت شوم فرمود: شنیدم پیغمبر اکرم ﷺ فرمود: "جبرئیل نازل شد و گفت ای محمد صلى الله علیه و سلم به این زودی فتنه ای میان امتت پدید آید." (مراد غصب خلافت و امامت بود) "گفتم ای جبرئیل چاره و راه خلاص امت چیست؟ گفت قرآن خدا یگانه راه علاج و خلاص است و در آن بیان حوادث گذشته است که وسیلۀ عبرت دیگران بوده و نیز اخبار آینده و وسیلهٔ حکم میان خلایق است و قرآن حق و حقیقت است نه مزاح و افسانه و هر ستمکار که به قرآن پشت نموده و به آن عمل نکند خداوند سرنگونش گرداند و قرآن ریسمان محکم خداست و ذکر و راه راست اوست به هوای نفس مردمان باطل نشود و زبان آنها او را نپوشاند و کهنه نگرداند و عجایب آن به آخر نرساند و دانشمندان از آن سیراب نشوند و هر که گفتارش بر طبق آنست راستگو باشد و مورد تأیید مردم واقع گردد و به آنکه به قرآن عمل کند اجر داده خواهد شد چنگ زدگان به قرآن راهنمائی میشوند و قرآن کتاب با عظمت خداست و هرگز از بین نرود و باطل نگردد و از مصدر عز ربوبی و از جانب خداوند ستوده دانا و توانا نازل شده است". و نیز از پیغمبر اکرم ﷺ روایت نموده که فرمود: "غفلت نکنید از قرائت قرآن در صبح و شبانگاه که زنده کننده دلهای مرده است و انسان را از عمل زشت و منکر باز میدارد.
در تهذیب بسند خود از حضرت صادق ع روایت کرده که فرمود: "سه چیز است که بلغم را برطرف کند و حافظه را زیاد گرداند : مسواک کردن, روزه گرفتن و تلاوت نمودن قرآن."

توضیح : و در کافی از آنحضرت روایت کرده که نیست چیزی که فیما بین دو نفر مورد اختلاف باشد مگر آنکه برای رسیدگی و رفع آن در قرآن اصل و قانونی وجود دارد لکن عقول مردم آنرا درک نمی نماید.
ابن عباس روایت کرده هر که قرآن بخواند و تفسیر آن را نداند نادانی باشد که نمیداند چه میگوید.
و نهایتاً اخبار در فضیلت تلاوت قرآن بسیار است به این مقدار در ابتدا قرآن در سوره بقره اکتفا شد.

ای اهل ایمان بردبار باشید و به صبر و استقامت یکدیگر را سفارش کنید و با امامان مراوده نمائید و با ایشان پیوسته باشید و از خدا بترسید تا رستگار شوید.

همانا بعضی از اهل کتاب اشخاصی هستند که به خدا و آنچه به شما نازل نموده و هم به کتاب خودشان ایمان آوردند و خاشع خاضع هستند, در درگاه خدا و آیات او را به بهای اندکی نفروشند برای آنها نزد خدا پاداش نیکوئی است و خداوند به زودی به حساب خلق خواهد رسید,

ولی آنهائی که خدا ترس و پرهیزکار شدند برای ایشان بهشتهائی است که زیر درختانش نهرها جاری بوده و همیشه در آنجا جاوید بمانند به آنچه از طرف خدا نازل شود بهره مند گردند و چیزی که در نزد خداست برای نیکان از هر چیز بهتر است,

قوله تعــــالی: {إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَکْمامِها وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثی‏ وَ لا تَضَعُ إِلاَّ بِعِلْمِهِ وَ یَوْمَ یُنادیهِمْ أَیْنَ شُرَکائی‏ قالُوا آذَنَّاکَ ما مِنَّا مِنْ شَهیدٍ}
سبب نزول آیه آن بود که مشرکین گفتند ای محمّد ﷺ اگر تو پیغمبری یگو قیامت چه وقت خواهد بود؟
پــــــروردگار این آیه را فرستاد و فرمود: فقط خـــــدا میداند که ساعت قیامت چه وقت فرا میرسد و همچنین میوه ها از پوست و گُل خود چه وقت بیرون می آیند, و جز به مشیت و علم ازلی پـــــروردگار هیچ زنی باردار و هیچ بارداری وضع حمل نخواهد کرد و تو ای رسول گرامی روز محشر را بیاد بیاور که در آن خـــــداوند به مشرکین میفرماید: آن معبودانی که به باطل شریک من میپنداشتید کجا هستند؟ چرا برای نجات شما حاضر نمیشوند؟ آنها جواب عرضه میدارند پــــروردگارا ما امروز جز تو کسی را ناجی خود نمی دانیم و آن معبودان باطل که در دنیا پرستش میکردند همه از نظرشان محو و نابود شده و در آنوقت میفهمند که از آتش قهر الهی راه نجات و گریزی ندارند.
(آیات 48 تا 50) و (ظن) در این آیه بمعنای علم و یقین است. آنگاه میفرماید: از عادت و خوی آدمی آنست که هرگز از دعای خیر سیر نشود و پیوسته از خــــداوند طلب رحمت و خیر می نماید اما اگر پیش آمد بد و رنج و بلائی باو رسد زود از رحمت خــــدا مأیوس و ناامید میگردد.
اگر ما پس از رنج و ضرری که به انسان رسیده رحمت و نعمتی نصیب او کنیم خواهد گفت که این نعمت ها بر اثر شایستگی و لیاقتم عایدم شده و گمان نمیکنم که قیامتی هم خواهد بود و بفرض آنکه قیامتی هم باشد و بسوی خــــدا برگردیم از بهترین نعمت ها بهره مند میشویم.
در روایتی حضرت باقر ع فرمود: کافر دو آرزو دارد یکی در دنیا گوید چنانچه مرا بسوی خــــدا برند از بهترین نعمت ها برخوردار شوم و دوم در آخرت هم میگوید ای کاش خاک بودم تا چنین به آتش کفر خود نمی سوختم.
پس از آن پـــــروردگار کسانی را که دارای چنین صفت هستند تهدید نموده و میفرماید همانا کافران را به کیفر آنچه کرده اند آگاه نمائیم و ایشان را عذاب بسیار سخت و شدید بچشانیم.

قوله تعـــــالی: {مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَساءَ فَعَلَیْها وَ ما رَبُّکَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبیدِ}
پس از آن پــــــروردگار مراتب عدل خود را نسبت به بندگان بیان کرده و میفرماید: "هر کس کار نیک میکند به نفع خود اقدام می نماید و آنکه بدی را پیشه میسازد به زیان خود گام بر میدارد و سود و زیانش به غیری عاید نمیشود و محققاً پـــــــروردگار تو بر بندگانش ستمی روا نخواهد داشت".
این آیه دلیل است بر بطلان قول و مذهب جبر مسلکان و دلیل است بر آنکه جز او پاداش جز بر عمل نیست و پـــــروردگار خالق و فاعل ظلم و ستم نمیباشد و ثواب و کیفر جز به استحقاق اشخاص اعطا نمی فرماید.

قوله تعـــــالی: {وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْکِتابَ فَاخْتُلِفَ فیهِ وَ لَوْ لا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَفی‏ شَکٍّ مِنْهُ مُریبٍ}
در ادامه میفرماید: به موسی کتاب تورات را عطا کردیم اما بنی اسرائیل در آن اختلاف عقیده پیدا کرده بعضی اقرار بآن نمودند و بعضی انکار کردند, جمعی ایمان آوردند و گروهی کافر شدند, همچنانکه در عهد تو نیز همین رفتار را نمودند.
این آیه هم برای تسلی خاطر پیغمبر اکرم ﷺ است تا حضرتش متوجه شده و بر اثر ایمان نیاوردن قوم خود آرزده نشود و اگر کلمه پـــــــروردگار سبقت نیافته و مشیت خـــــداوند تعلق نگرفته بود که در دنیا برای این امت تعجیل عقوبت نفرماید چنانچه میفرماید: (وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِیهِمْ) همانا پـــــروردگار حکم میفرمود به عذاب ایشان با آنکه ایشان از نزول عذاب و بلا در شک و تردید هستند یعنی خود آنها فرود آمدن عذاب را باور ندارند و تو را ای محمّد ﷺ تکذیب نموده و بتو نسبت دروغ می دهند.
در کافی ذیل آیه فوق از حضرت باقر ع روایت کرده فرمود: بنی اسرائیل در کتاب تورات اختلاف نظر پیدا کردند چنانچه این امت در قرآن اختلاف نموده و مینمایند, بعضی به احکام آن عمل نموده و طایفه ای منکر میشوند و قائم ما آل محمّد ﷺ که ظاهر شود منکرین و کافرین به قرآن و احکام اسلام را به قتل رسانیده و سرهای آنها را از اجسادشان جدا خواهد نمود.