تاریخ نگارش : بیست و هفتم تير 1390

ویژگی های خوبان عالم!
رضا رضائی

آغاز یک روز از روزهای خدا... صبح که از خانه بیرون آمدی زمین خیس بود، دیشب باران باریده است. ماشینی با سرعت می گذرد و آب جمع شده به سر و روی تو می پاشد! خواستی چیزی بگویی، بد و بیراهی، دشنامی! امّا سکوت کردی. در تاکسی بغل دستی ات بلندبلند با تلفن همراهش صحبت می کند. تو عصبانی شده ای. خواستی به او پرخاش کنی. امّا خودت را نگه داشتی و سکوت کردی. در محل کارت اتفاقات مختلفی افتاد و گاهی تو را بسیار عصبانی کرد. تو در آن لحظه ی خشم هیچ نگفتی و سکوت کردی! در خانه با اهل منزل در نشست و برخاست هایت بعضاً مسائلی پیش آمد... و تو سکوت کردی تا از خطا در امان باشی. روزهای تو نورانی شده اند. می دانی چرا؟ پس با ما همراه شو تا رمز و راز روزهای نورانیت را از زبان دین بدانی!

ویژگی های خوبان عالم!
امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) در کتاب نهج البلاغه دریاها و اقیانوسهایی از حکمت ها و زیبایی ها را به ما عرضه می کند که شاید تفکّر در هر یک از آنها سالها به طول انجامد! اگر اهل تفکری باشد البته...
یکی از زیباترین خطبه های حضرت خطبه ی بلیغ و شیوایی است که در آن به بیان صفات و ویژگی های اهل ایمان می پردازد. اگر جان ما نیز چون جان همام پذیرای این سخنان باشد، بی شک ما نیز همچون او قالب تهی می کردیم. همام از جمله اصحاب حضرت بود که مخاطب کلام امیر(علیه السلام) قرار گرفت و صفات مؤمن را از زبان الهی علی (علیه السلام) نیوش کرد و حقیقت جز آن نبود که دیگر روحش را مجال و فرصت اسیری در بدن نبود و از قفس تن به سوی مالک حقیقی ایمان گریخت! این خطبه به خطبه ی همام نیز مشهور است. در این خطبه ویژگی های خوبان عالم و مؤمنان راستین از زبان مرد ایمان بیان می شود. در اینجا ما قصد نداریم به فرازهای این خطبه ی و پرمحتوا بپردازیم بلکه تنها به مناسبت موضوع نوشتار خود به بخشی از آن اشاره می کنیم.
براساس فرموده امیرالمؤمنین(علیه السلام) سکوت کردن یکی از ویژگی های مؤمن است که می کوشد در مواقع خطر و عصبانیت و هر کجا که ضرورت سخن گفتن نباشد، سکوت کند. سکوت در این عبارت احتمالاً سکوت اختیار کردن در مواقعی است که سخن گفتن ضرورت ندارد وگرنه در مواردی که وظیفه ی شرعی و دینی و اخلاقی انسان اقتضاء می کند لازم است انسان سخن بگوید و به دفاع از دین بپردازد و نمونه ی این موضوع را ما بسیار در سنت و سیره و رفتار معصومین(علیهم السلام) مشاهده می نماییم
سکوت کردن؛ از ویژگی های ایمان!
در فرازی از این خطبه حضرت یکی از ویژگی های مؤمن را چنین بیان می دارند: آیا می دانی مؤمن کیست؟ ... او سکوت اختیار می کند تا از لغزشها در امان بماند.
براساس فرموده امیرالمؤمنین(علیه السلام) سکوت کردن یکی از ویژگی های مؤمن است که می کوشد در مواقع خطر و عصبانیت و هر کجا که ضرورت سخن گفتن نباشد، سکوت کند. سکوت در این عبارت احتمالاً سکوت اختیار کردن در مواقعی است که سخن گفتن ضرورت ندارد وگرنه در مواردی که وظیفه ی شرعی و دینی و اخلاقی انسان اقتضاء می کند لازم است انسان سخن بگوید و به دفاع از دین بپردازد و نمونه ی این موضوع را ما بسیار در سنت و سیره و رفتار معصومین(علیهم السلام) مشاهده می نماییم. امّا در رفتارهای عادّی روزمره و در برخورد با سایر مردم، ویژگی اهل ایمان آن است که تا ضرورت سخن نباشد لب باز نمی کنند و با سکوت خویش، خود را از خطاها سالم و محفوظ نگه می دارند.
سکوت، نور است!
از دیگر فوایدی که سکوت کردن از آن برخوردار است آن است که براساس فرموده امام جواد(علیه السلام) نور است! در حدیثی شریف از امام جواد(علیه السلام) نقل شده است که حضرت فرمودند: دین عزّت است و علم گنج و سکوت نور. براساس فرموده امام(علیه السلام) سکوت نور است و با سکوت کردن لحظات و اوقات و ایّام ما نورانی خواهد شد. نکته ی جالب توجه آن است که حضرت نفرمودند سکوت همچون نور است. و این موضوع را از باب تشبیه و تمثیل نفرمودند بلکه خود سکوت را از جنس نور دانسته اند. توجه به این نکته ی ظریف معلوم می کند که سکوت کردن نوری الهی است که بواسطه آن انسان نورانی می شود و در هاله ای از نور الهی محفوظ می گردد. اکنون سرّ سخن امیرالمؤمنین(علیه السلام) نیز آشکار می گردد که چگونه سکوت انسان را از خطا حفظ می کند! در واقع انسان مؤمن با سکوت کردن در مواقع غیرضروری سخن گفتن، خود را در هاله ای از نور الهی قرار می دهد. این نور، نوری معنوی و روحانی است و گرچه با چشم سر دیده نمی شود امّا در واقع وجود دارد و همان سبب مصونیت انسان از خطا می شود. انسان محفوظ شده در نور الهی می بیند و کار انجام می دهد از خطا و لغزش در امان می ماند.
همان طور که امام جواد(علیه السلام) فرمودند، قرار گرفتن انسان در هاله ی نور الهی بواسطه سکوت همچنین سبب می شود که درهای حکمت الهی به روی انسان باز گردد. در واقع نور الهی سکوت علاوه بر حفظ انسان از خطا و لغزش، او را به سوی کشف اسرار و حکمت های الهی نیز رهنمون می سازد و راه را برای او روشن می کند
سکوت کردن و درهای حکمت!
براساس آنچه به نقل از روایات شریفه ذکر کردیم سکوت فایده مهم بازدارندگی از خطا را بدنبال دارد. در روایت شریف دیگری از امام رضا(علیه السلام) حضرت به یکی دیگر از فواید سکوت اشاره فرموده اند که اثری فراتر از بازدارندگی از خطا و لغزش دارد! به فرموده حضرت(علیه السلام) با سکوت کردن درهای حکمت به روی انسان باز می شود! در واقع انسانی که بدون جهت و بی فایده سخن نمی گوید بیشتر فرصت تفکر و درون نگری را پیدا می کند. در اثر همین تفکر و تدبّر درونی درهای حکمت و علم به روی انسان باز می شود. شاید بتواند گفت همان طور که امام جواد(علیه السلام) فرمودند، قرار گرفتن انسان در هاله ی نور الهی بواسطه سکوت همچنین سبب می شود که درهای حکمت الهی به روی انسان باز گردد. در واقع نور الهی سکوت علاوه بر حفظ انسان از خطا و لغزش، او را به سوی کشف اسرار و حکمت های الهی نیز رهنمون می سازد و راه را برای او روشن می کند.
پایان سخن...
با همه آثار و فوایدی که برای سکوت شمرده شده است که حتی یکی از آنها برای سخن گفتن ذکر نشده است! واقعاً چرا تصمیم نمی گیریم حداقل ساعاتی از روز را سکوت کنیم و به خویشتن خویش بپردازیم؟!! فرو خوردن خشم و غضب و سکوت در مواقع عصبانیت که دیگر هیچ! بیایید از امروز ساعاتی نه یک لحظه و برای خود نه برای مردگان و از دست رفتگان سکوت کنیم!
فهرست منابع و مآخذ
1- نهج البلاغه – شرح علامه ی جعفری(ره)
2- بحارالانوار – علامه ی مجلسی(ره)
3- بحارالانوار – علامه ی مجلسی(ره)