تاریخ نگارش : هفدهم تير 1390

مثل در قرآن کریم(1)
فاطمه نصیری خلیلی

قرآن، اقیانوس بیکرانی است که ضمن این که دارای ساحلهایی در وادی بی نهایت و عمقی به ژرفای خالق آن است، بخشنده ای است که مشتاقان خویش را به تناسب استعداد و ظرفیتی که دارند و اشتیاق و طلبی که می نمایند بهره می دهد.

گرچه هیچ انسانی را قدرت رسیدن به کند این کتاب عظیم نیست، اما همه می توانند از این کتاب به قدر ظرفیت خویش بهره جویند. به همین جهت همه مسلمانان درهمه حال خود را نیازمند راهنمایی ها ، اندرزها ، هشدارها و بشارتهای قرآن کریم می دانند.

ما نیز بر آن شدیم که قبسی از خورشید نورانی خداوند سبحان را بر دلهای مشتاقان نور، بتابانیم. و دست نیاز به سوی درگاهش بلند می نماییم که: بارالها برما رحم فرما و ما را بیش از پیش مشتاق معارف قرآن قرارده .

آنچه از نظرمی گذرانید جستاری در مثلهای قرآنی می باشدکه مطالب آن به صورت پیوسته در اختیار شما عزیزمان قرار می گیرد.


مثل چیست؟
"مثل" عبارت است از آن که چیزی را برای کسی چنان توصیف کنیم که گویی آن را می بیند.(1) همچنین مثل به معنی: توصیف کردن، تشبیه کردن و حتی نمایش دادن نیز آمده است.(2)
یکی از طرق آموزش غیر مستقیم، استفاده از تمثیل در قالب حکایات است به نحوی که شنونده بتواند خود را در قالب قهرمان آن حکایت یا یکی از قهرمانان آن مجسم کرده و با تعمیم حوادث مذکور درآن حکایت نتیجه گیری مناسب اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... نماید، بدون آن که گوینده به طور مستقیم یا آمرانه او را وادار به پذیرش مطلب نموده باشد. قرآن نیز از این شیوه به بهترین وجه استفاده کرده و حقایق سترگ و مفاهیم بزرگ را در قالب تمثیل های ساده و روان و همه فهم به مخاطبان خود عرضه نموده است.


دلایل ذکر مثلهای قرآنی
خداوند متعال در آیات متعدد علت ذکر این امثال را بیان فرموده است:
1- هدایت مردم: درآیه 89/ اسراء، علت ذکر امثال قرآنی، هدایت مردم به سوی زندگی بهتر و سعادت ابدی بیان شده است: ( ما دراین قرآن برای مردم همه نوع مثل ها را آورده ایم تا شاید- با تدبر در آنها- هدایت شوند، اما اکثرمردم به جز کفر و عناد از چیزهای دیگر دوری کردند.)

در جای دیگر می فرماید: مادر این قرآن، هر گونه مثال و بیان برای هدایت خلق، آوردیم اما آنها بیش از همه چیز، با سخن حق به جدال و خصومت بر می خیزند. ( کهف/ 54)

2- عبرت گرفتن انسانها:

دومین علت امثال قرآنی، عبرت آموزی و درس گرفتن مردم از این امثال است. خداوند می فرماید:

ما قویترین سرکشان- اقوام گذشته- را به عقوبت اعمالشان هلاک کردیم و شرح حال پیشینیان را برای عبرت مردم آورده ایم.(زخرف/ 8)

درآیه ای دیگر می فرماید: و هلاک آن قوم را مایه عبرت آیندگان قرار دادیم. (زخرف/ 56)

3- اتمام حجت:

یکی دیگر از دلایلی که خداوند متعال اقدام به بیان مثلهای قرآنی فرموده است، اتمام حجت با مردم است تا جای هیچ بهانه ای برای انسان ها باقی نماند.

می فرماید: و طوایف بسیار دیگری را به کیفر کردارشان هلاک کردیم و ما برای هر یک از این طوایف، مثلهایی برای اتمام حجت آوردیم. ( فرقان/ 39)

نتیجه این که علل آوردن امثالی قرآنی، هدایت، عبرت گرفتن و اتمام حجت با مردم می باشد. و این امثال، طیف وسیعی از موضوعات متعدد را در بر می گیرد. از گیاهان و نباتات گرفته تا حیوانات و حشرات و آدم های خوب و بد و شهرها و پیامبران وزنان خوب و بد و بتها و حتی سنگها و...

بر آنیم تا برای شناخت بیشتر قرآن کریم طی سلسله مقالاتی به ذکر امثال قرآنی بپردازیم . امید که مورد توجه قرار گیرد.


منبع:

1- فرهنگ لاروس، عربی – فارسی، جلد دوم.

2- فرهنگ نوین عربی – فارسی، جلد دوم، ص 642.