تاریخ نگارش : هجدهم دي 1390

دعا چیست
مسعود ورزیده

دعا می تونه هر خواسته ای به هر زبانی با هر حالی به درگاه خدا باشه. یکی از دلیل اینکه نماز میت رو بدون وضو می خونن اینه که نماز میت دعاست و دعا نیاز به وضو نداره. دعا محدودیت در نوع زبان هم نداره و در هر حال خوبه مخصوصا که هنگام دعا فرد در واقع داره اعتراف می کنه که همه نعمتها از خداست و اگر چیزی می خواد باید در خونه او بره

کلید واژه : دعا

به نام خدا
دعا چیست؟
دعا یعنی صدا زدن و مدد خواستن در حل مشکلات از خالق خود .
فرق اساسی انسان نیز با موجودات دیگر در سه چیز است .
اول : تفکر متعالی و قدرتمند انسان است.
دوم: اختیار و اراده او برای رسیدن به آرزوهای گوناگون و رفع نیازمندیهایش.
سوم : عشقی همراه با معرفت به خداوند که یکی از تجلیات این عشق و شیفتگی دعا و مناجات و رازگوئی با خداوند است
لذ ا آیه کریمه: قل ما یعبؤ بکم ربی لو لا دعائکم . ( سوره فرقان آیه77 ). اى رسول ما، به امت بگو که اگر دعاهاى شما نبود؛ خدا به شما توجه نمى کرد..
ناظر به همین معنا است ؛ یعنى دعا یگانه راه ارتباط بندگان با مبداء بوده و تنها وسیله اى است که خداى متعال براى ارتباط با خود مقرر فرموده است ؛ به عبارت دیگر، مجموعه ادعیه ماءثوره (نقل شده از معصومین ) رابطه اى میان خلق و خالق برقرار مى کند که اگر این ارتباط و توجه به مبداء نباشد، خداى منان عنایت خاصه خود را قطع خواهد فرمود. در این صورت ، بندگان استعداد پذیرش این عنایت را از دست داده و مقتضاى رحمت الهى را از کف مى دهند. صورت ؛ قرآن کریم این حالت را نوعى استکبار مى داند، آن هم از موجودى که تکوینا هیچ حیثیتى جز حیثیت ربط و بندگى ندارد : و قال ربکم ادعونى استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتى سیدخلون جهنم داخرین : (سوره غافر آیه 60) و خداى شما فرمود که مرا با خلوص دل بخوانید تا دعاى شما را مستجاب کنم . و آنان که از دعا و عبادت من اعراض و سرکشى کنند، زود به ذلت و خوارى در دوزخ وارد شوند؛ در نتیجه ، از مجموع چنین آیات مى توان فهمید که چرا قرآن کریم با تعبیرات مختلف انسان را به دعا دعوت نموده است ؛ به طور مثال آیه : ان الذین یستکبرون عن عبادتى سیدخلون جهنم داخرین و آیات دیگرى که به این مساءله مهم اشاره کرده و به عاقبت ناگوار ترک دعا پرداخته اند، مانند:
آیه: و أنیبوا الى ربکم و أسلٍموا له من قبل أن یاءتیکم العذاب ثم لا تنصرون : (سوره زمر آیه 54 )
ونیز آیه: و یهدى الیه من ینیب . (سوره شوری آیه 13) و خداوند هر که را که به تضرع و دعا به بارگاه او باز آید، هدایت مى نماید.
و آیه: و ما یتذکر الا من ینیب (غافر آیه 13) متذکر نشوند مگر آنان که دائما رو به خدا دارند..
و آیه : و الذین اجتنبوا الطاغوت أن یعبدوها و أنابوا الى الله لهم البشرى . ( سوره زمر آیه 17) و آنان که از پرستش طاغوت دورى جستند و به درگاه خدا با توبه و انابه بازگشتند، آن ها را بشارت و مژده رحمت است .
ملاحظه در این آیات بیانگر دو مسئله است : یکى حلول عذاب و وعیدهاى سخت در ترک دعا و دیگرى هدایت و رشد و عنایت فوق العاده در اثر مبادرت به آن در این زمینه ، روایات بسیارى آمده است که آن چنان به همه جوانب رسیده و تمام نکات را ذکر کرده اند که به راستى براى هیچ گرفتار و درمانده اى عذرى باقى نمى ماند..
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که: ان عندالله منزلة لا تنال الا بمسألة : در نزد خداوند مقامى هست که فقط به واسطه دعا مى توان به آن رسید. (عدةالداعی ص29 )
واز امام على علیه السلام نیز نقل شده است که ادفعوا امواج البلاء بالدعاء : (وسائل الشیعه ج9 ص15) امواج بلاها را به وسیله دعا از خود دور کنید .
شرایط اجابت دعا
از گنجینه های رحمت او چیزهایی را در خواست کن که جز او کسی نمی تواند عطا کند .
مانند :عمر بیشتر ،تندرستی ، فراخی در روزی ، مونس سازگار ،ارامش ،(مکرر از خدا بخواهید ) پس هرگاه اراده کردی می توانی با دعا درهای نعمت خدا را بگشایی ، تاباران رحمت الهی بر توببارد .
هرگز از تاخیر اجابت دعا ناامید مباش ،
زیرا بخشش الهی به اندازه نیت است ،
گاه در اجابت دعا تاخیر می شود تا پاداش در خواست کننده بیشتر وجزای آرزومند کامل تر شود ،
گاهی در خواست می کنی اما پاسخ داده نمی شود ،
زیرا بهتر از آنچه خواستی به زودی با در وقت مشخص ،به تو خواهد بخشید ،
یا به جهت اعطا بهتر از آنچه خواستی ، دعا به اجابت نمی رسد.
زیرا چه بسا خواسته های تو به گونه ای باشد که جمال و زیبایی تورا تامین ورنج وسختی را از تو دور کند،پس نه مال دنیا برای تو پایدار، و نه تو برای مال دنیا باقی خواهی ماند.
همونطور که می دونیم هفته ای دو بار نامه اعمال ما به محضر امام زمان میرسه. خوب وقتی که گناه کرده باشیم دل حضرت به درد میاد و وقتی گناه نکرده باشیم امام زمان روحی فداه از ما خشنود می شوند.
ما در این دعا در واقع داریم از خدا می خواهیم که ما را به حال خودمون نذاره و کمکمون کنه که گناه نکنیم. و با آوردن نام مبارک امام زمان در این دعا تأکید بیشتری روی این خواسته خودمون می کنیم.
بعضی زمان ها و مکان ها و عبارات در استجابت سریع تر دعا تأثیر بسزایی دارند. مثلا اگه شما قبل و بعد از دعاتون ذکر صلوات ( اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمد و عجّل فرجهم ) که خودش دعای بزرگی است را بخونید احتمال استجابت دعای شما خیلی زیاد میشه و در بعضی روایات داریم که حتما دعای شما مستجاب میشه. این به خاطر دعاییه که در حق پیامبر و اهل بیت ایشون کردید.
دیدید یه نفر وقتی خواسته ای از مثلا دوستش داره برای اینکه زودتر به خواسته اش برسه اسم شخصی را پیش طرف میاره که می دونه اون شخص برای دوستش عزیزه و خیلی خاطرش را میخواد و به خاطر اون هم که شده درخواستش را می پذیره؟
اینجا هم ما مستقیم به خدا نمیگیم خدایا کمکمون کن که گناه نکنیم ( هر چند می تونیم اینطوری هم دعا بکنیم و خیلی جاها هم چنین دعایی می کنیم. ) ولی برای اینکه احتمال قوی بدیم که خدا جوابمون را میده به شکل دیگه ای همین دعا را می کنیم و دعامون را مزّیّن به نام مبارک امام زمانمون می کنیم تا سریعتر جواب بگیریم.
هر چند این مثال قابل مقایسه با رابطه بنده و خالق نیست و خداوند به بنده خود خیلی نزدیکر از این حرف هاست ولی برای اینکه به سؤال ذهن شما جواب بدم این مثال را آوردم..
. خدا را در لحظه لحظه ی زندگی خود یاد کنید. "
هر وقت نا امید از همه جا شدی بدون که کارت درست میشه.
حدیث داریم به عزت و جلال خودم قسم که قطع میکنم امید بنده ای که به غیر من امید داره. امیدمون اگه گوشه دلمون به کسی باشه که کارمون را اون درست کنه خدا حاجت ما رو نمیده..
( برگرفته از سخنان حاج آقا مجتهدی)
پیش فرض شرایط استجابت دعا
تشویق و ترغیب بر خواندن دعا و توسلات خداوند سبحان در قرآن می فرماید
ای رسول ما به امت بگو اگر دعای شما نبود خدا به شما چه توجه و اعتنائی داشت؟ (آیه 77 سوره 25) و خدای شما فرمود مرا که (با خلوص دل) بخوانید دعای شما را مستجاب کنم و آنانکه از دعا و عبادت من اعراض و سرکشی کنند زود با ذلت و خواری در دوزخ شوند (آیه 60 سوره 40) و خدا را هم از راه ترس و هم از روی امید بخوانید (آیه 56 سوره 7) و چون بندگان من از دوری و نزدیکی من پرسند بدانند که من به آنها نزدیک خواهم بود و هر که مرا خواند دعای او اجابت کنم پس بایست دعوت مرا (و پیغمبران مرا) بپذیرند و به من بگروند باشد تا به سعادت راه یابند (آیه 186 سوره2 ))
آداب و شرایط دعا خواندن و توسل یافتن
آنطوریکه در احادیث وارد است
1- با طهارت بودن 2- عطر بوئیدن 3- به طرف قبله بودن 4- حضور قلب داشتن 5- به خداوند سبحان حسن ظن و اطمینان داشتن 6- صدقه دادن قبل از دعا 7- چیز حرامی از خداوند نخواستن و همچنین تقاضای قطع رحم نکردن 8- اصرار و الحاح زیاد کردن بر خداوند برای طلب خواسته های خود 9- بنام آوردن حوائج خود موقع دعا 10- با خداوند مخفیانه راز و نیاز کردن 11- برای دیگران دعا کردن 12- دستجمعی حاجتی را که مورد نظر همگان است خواستن 13- اظهار فروتنی و خشوع در مقابل پروردگار عالم نمودن 14- ابتدا و قبل از شروع دعا مدح و ثنای حق تعالی را گفتن 15- شروع دعا را با صلوات بر محمد و آل محمد آغاز کردن 16- دعا را نیز با صلوات بر محمد و آل محمد خاتمه دادن 17- قسم دادن خداوند به محمد و آل محمد (چهارده معصوم) 18- گریه و زاری کردن در موقع دعا و با صدای حزین دعا خواندن 19- قبل از شروع دعا بین خود و خداوند اقرار کردن به گناهان خود و بیزاری جستن از آنها 20- با تمام قلب و احساسات قلبی به سوی خداوند توجه یافتن 21- همیشه در حال ناز و نعمت و سلامتی و قبل از وارد شدن به بلا و گرفتاری ( از طریق دعا و توسل ) با خداوند منان را بطه برقرار داشتن 22- ابتدا بر دیگران دعا را آغاز کردن 23- از دیگران نیز ملتمس دعا شدن 24- بالا بردن دستها به طرف آسمان در موقع دعا 25- تکرار و ادامه دادن دعا چه فوری مورد استجابت قرار گیرد و چه نتیجه به تأخیر افتد 26- بعد از دعا دستها را به صورت و سینه کشیدن 27- بعد از اتمام دعا بگوید ماشاءالله لا قوه الا بالله 28- با شتاب دوری جستن از گناه و ترک کردن محرمات الهی 29- حلال بودی طلبیدن و پاک کردن ذمه 30- بهتر است انگشتر عقیق و فیروزه در دست داشتن
کسانیکه دعایشان مستجاب نمی شود
آنطوریکه در احادیث وارد است
1- کسیکه در خانه نشسته بگوید خدایا رزقم را برسان ، خداوند می فرماید دستور دادم برای امرار معاش سعی و کوشش کنی
2- کسیکه علیه همسر خود دعا و نفرین کند، خداوند می فرماید امر طلاق دادن او را به خودت واگذار کرده ام
3- کسیکه علیه شخصی که حق او را منکر شده دعا کند و حال آنکه خودش دستور خدا را در مورد گرفتن شاهد در موقع دادن پول نادیده گرفته.
4- کسیکه خداوند به او مال فراوان داده و آنها را فاسد کرده گوید دوباره عطا کن
5- کسیکه علیه همسایه خود دعا کند و حال آنکه برای خودش میسر و ممکن است که از همسایگی او منتقل شود
6- کسیکه اصرار و ادامه دهد بر گناه کردن و ظلم به بندگان خدا
کسیکه حرام می خورد و همچنین ظالمان هر چند دسته جمعی دعا کنند مورد لعنت هستند 7-
شرایط دعا کننده
الف - معرفت به خداوند
دعاکننده بایدنسبت به خداوندمتعال ،داراى ((معرفت ))باشد. واین بدان خاطراست که ((دعا))،عبارت است از((خواندن و خطاب )) قراردادن . و در خطاب و خواندن ، آدمى باید مخاطب خود را بشناسد، حال هرمقدار که این شناخت و معرفت بیشتر باشد، دعاى انسان هم حقیقت بیشترى پیدا مى کند؛ یعنى انسان بهتر مى فهمد که باید چه بگوید و چگونه بگوید. در واقع علت بسیارى از دعا نکردنها و نخواستنهاى ما انسانها از خداوند متعال ، کم معرفتى و بى معرفتى ما نسبت به خداوند متعال است . البته انسان در هرمرتبه اى از معرفت که باشد مى تواند به درگاه الهى دعا کند و باید هم این کار را انجام بدهد. و همین معرفت را هم باید از خود خداوند تقاضا و درخواست نمود.
ب - امید به خدا
دعا کننده باید با ((امید و اطمینان کامل )) دعا کند، نه با شک و تردید و سوءظن . در دعاى ((ابى حمزه ثمالى )) چنین می فرماید اَعْلَمُ اَنَّکَ لِلرّاجى بِمَوضِعِ اِجابَةٍ
بارالها!مى دانم که توبراى کسى که به توامیدوار است در مقام و موضع اجابت هستى
و در اعمال ((بیست و هفتم رجب )) چنین آمده است
وَاَسْئَلُکَ بِکُلِّ دَعْوَةٍ دعاکَ بِها راجٍ بَلَّغْتَهُ اَمَلَهُ
پروردگارا! با دعا و خواندنى از تو تقاضا و طلب مى کنم که یک فرد امیدوار تو را آنگونه دعا کرد و تو هم او را به آرزویش رساندى
ج - ترک گناه
شرط دیگر آنکه دعا کننده باید از اعمال و گناهانى که موجب عدم استجابت دعا مى شوند پرهیز نماید. چه اینکه گناه در واقع مخالفت با پروردگار متعال است ، حال ما چگونه انتظار داریم با کسى مخالفت کنیم ، اما او با ما موافقت نماید. بنابراین ، هرمقدار که انسان کمتر اهل گناه باشد و گناهان کمترى بر دوش او باشد، دعایش به هدف استجابت نزدیکتر خواهد شد، لذا انسان باید هم از گناه پرهیز نماید و هم گناهان سابق خود را به گونه اى پاک و برطرف نماید. بدین جهت حضرت على (علیه السّلام در دعاى کمیل چنین مى فرماید:
اءَللّهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تَحْبِسُ الدعاءَ
پروردگارا! گناهانى را بر من ببخش که موجب حبس و بالا نرفتن دعا مى شوند
و در جاى دیگر از همان دعا چنین مى فرماید
یا سیّدى ! فَاءَسْئَلُکَ بِعِزَّتِکَ اءَنْ لا یَحْجُبَ عَنْکَ دعائى ، سُوءُ عَمَلِى وَفِعالِى
اى آقا و مولاى من ! به عزتت قسم ! از تو مى خواهم که بدى کردار و رفتارم موجب پوشیده شدن دعاى من از تو نشود

پیش فرض دعای فرشتگان برای مومنان
ای پروردگاری که علم و رحمت بی منتهایت همه عالم را فرا گرفته است تو به لطف و کرم گناه انانکه توبه کردند و راه رضای تو را طی کردند ببخش و انانرا از عذاب دوزخ محفوظ دار. * خدایا تو انها را در بهشت عدنی که وعده فرمودی با پدران صالح و هم جفت و فرزندانشان واصل گردان که همانا تویی خدای با حکمت و اقتدار. * و هم ان مومنان را از ارتکاب اعمال زشت نگاهدار که هر که را تو از زشتکاری محفوظ داری در حق او رحمت و عنایت بسیار فرموده ای و ان به حقیقت رستگاری بزرگ خواهد بود. ایات هفت تا نه سوره غافر