تاریخ نگارش : بیست و نهم آذر 1390

امام سجاد(ع) براى آگاهى مردم از اسلوب دعا استفاده می کرد
حاجیه تقی زاده فانید

امام سجاد(ع) از دعا به عنوان ابزار آگاهی مردم بهره می گرفت، از این رو صحیفه سجادیه مملو از رهنمودهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است.
کلید واژه : امام سجاد(ع)

امام سجاد(ع) از دعا به عنوان ابزار آگاهی مردم بهره می گرفت، از این رو صحیفه سجادیه مملو از رهنمودهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است.
حضرت على بن الحسین(ع)، ملقّب به "سجّاد" و "زین العابدین"، روز پنجم شعبان سال 38 هجرى یا 15 جمادى الاولى همان سال، در مدینه دیده به جهان گشود و در روز 12 و یا 25 محرّم سال 95 هجرى، درمدینه، به دسیسه هشام بن عبدالملک، مسموم گردید و در 56 سالگى به شهادت رسید.
البته سال و روز تولد و شهادت حضرت امام سجاد(ع) مورد اختلاف شدید مورّخین است. مشهورترین نظر درباره سال و روز تولد امام، روز پنجم شعبان سال 38 هجری قمری در مدینه است که بزرگانی نظیر جناب شیخ مفید در « ارشاد»، شیخ کلینی در "اصول کافی"، ابن شهر آشوب در "مناقب"، ابن خشاب در "موالید اهل بیت"، شهید در کتاب "الفصول المهمه" و دیگران به آن معتقدند. نظرات دیگر عبارتند از: سال 33، 36، 37، و نیز سال 48 یا 49 هجری قمری.
همچنین در مورد زمان شهادت امام سجاد (ع) در بین مورّخین اختلاف است. دامنه این اختلاف از سال 92 هجری تا سال 100 هجری است، اما آنچه از همه مشهورتر است، یکی سال 94 هجری است که آن را به مناسبت ارتحال فقهای بی شماری از اهل مدینه، "سنة الفقهاء" نامیده اند و دیگری سال 95 هجری.
"حسین" فرزند امام علی بن الحسین (ع) وفات پدر خود را در سال 94 اعلام کرده است و بر این اساس بزرگانی نظیر شیخ مفید و شیخ طوسی و محقق اردبیلی و ابن اثیر نیز همین نظر را داشته اند.
اما بر اساس روایتی که ابوبصیر از امام جعفر صادق (ع) نقل کرده است، امام فرموده است: حضرت علی بن الحسین (ع) در حالی‌ که 57 ساله بودند از دنیا رفت و این واقعه در سال 95 هجری اتفاق افتاد. روز شهادت امام سجاد نیز 18، 22 و 25 محرم نقل شده که روز 25 از شهرت بیشتری برخوردار است.
بنا بر این روایات، امام سجاد(ع) 57 یا 58 سال عمر فرمود که دو سال آن را در زمان حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) 10 سال را در زمان امامت عموی خود حضرت امام حسن مجتبی (ع) و 10 سال را در دوران امامت پدر خود سپری فرموده است و مدت امامت خود آن امام بزرگوار نیز 35 سال بوده است.
مزار شریف آن حضرت در مدینه در قبرستان بقیع مى باشد. مادر مکرّمه آن حضرت بنا بر منابع تاریخ اسلامى، غزاله از مردم سند یا سجستان که به سلافه یا سلامه نیز مشهور است، مى باشد. ولى بعضى از منابع دیگر نام او را شهربانویه، شاه زنان، شهرناز، جهان بانویه و خوله، یاد کرده اند. امام سجّاد(ع) در بدترین زمان از زمان هایى که بر دوران رهبرى اهل بیت گذشت می زیست، چه، او با آغاز اوج انحرافى، معاصر بود که پس از وفات رسول اکرم(ص) روى داد.
امام(ع) با همه محنت ها و بلاها که در روزگار جدّ بزرگوارش امیرالمؤمنین(ع) آغاز گردیده بود همزمان بود.
او سه سال پیش از شهادت امام على(ع)متولّد گردید، وقتى دیده به جهان گشود، جدّش امیرمؤمنان(ع) در خطِّ جهادِ جنگِ جمل، غرق گرفتارى بود و از آن پس با پدرش امام حسین(ع) در محنت و گرفتاری هاى فراوان او شریک بود.
او همه این رنج ها را طى کرد و خود به طور مستقل رویاروى گرفتاری ها قرار گرفت. محنت و رنج او وقتى بالا گرفت که لشکریان یزید در مدینه وارد مسجد رسول اللّه شدند و اسب هاى خویش را در مسجد بستند، یعنى همان جایى که انتظار آن مى رفت مکتب رسالت و افکار مکتبى در آنجا انتشار یابد، امّا برعکس، آن مکان مقدّس در عهد آن امام تقوا و فضیلت، به دست سپاه منحرف بنى امیّه افتاد و آنان ضمن تجاوز به نوامیس مردم مدینه و کشتار فراوان، بى پروایى را از حدّ گذراندند و حرمت مدفن مقدّس رسول اکرم(ص) و مسجدش را هتک نمودند.
امام سجّاد(ع) براى پیش راندن مسلمانان به سوى نفرت از بنی امیّه و افزودن مبارزه جویى با آنان، تلاش هاى مؤثّرى نمود و هر گاه فرصتى به دست می آمد، مردم را بر ضدّ امویان تحریک مى کرد و با احتیاط، برنامه حاکمان منحرف را تحت نظر قرار مى داد.
امام(ع) براى آگاهى مردم، اسلوب دعا را به کار برد، به طورى که دعاهاى آن حضرت، رویدادهاى عصر او را تفسیر مى کند. صحیفه سجّادیّه که به زبور آل محمّد مشهور است، اثر بى نظیرى است که در جهان اسلام، جز قرآن کریم و نهج البلاغه، کتابى به این عظمت و ارزش، پدید نیامده که پیوسته مورد توجه بزرگان و علما و مصنّفان باشد.
از دیگر آثار ارزنده به جا مانده از امام سجّاد(ع)، مجموعه اى تربیتى و اخلاقى است به نام رساله حقوق که امام(ع) در آن وظایف گوناگون انسان را در برابر خدا و خود و دیگران، با بیانى شیوا و گویا بیان کرده است. مجموعه حقوقى که در این رساله ذکر شده جمعاً 51 حقّ مى باشد.

منبع: شبستان