تاریخ نگارش : دوم آبان 1390

مراتب انس با قرآن در روایات (1)
نیره تقی زاده فایند

در مورد قرآن نیز اگر بخواهیم آن را از مهجوریت خارج کنیم, هیچ کس نباید تحت هیچ شرایطى ارتباط خود را با آن قطع نماید.
کلید واژه : مراتب انس با قرآن در روایات
ناشر : اصغر هادوى کاشانى

از اوّلین شبى که قرآن بر رسول اکرم(ص) فرود آمد, سرزمین تشنه از معنویت حجاز در معرض رحمت الهى قرار گرفت و ابواب ارتباط با

این منبع فیض الهى برقرار شد و قرآن, حلقه اتّصال آسمان و زمین گردید. انس با کلام وحى و زمزمه آیات آن در شبانه روز به گونه اى

بود که پیامبر(ص), خانه افراد را از صوت قرآن صاحبان آنها مى شناخت. 2 عده اى به قرائت, عده اى به حفظ و گروهى به تدبّر در آیات

الهى پرداختند و جامعه اسلامى نیز در حال عمل کردن به این آیات نورانى بود. با وجود این, چرا قرآن مى گوید که در قیامت, پیامبر(ص)

از مهجوریت قرآن شکایت دارد؟ آیا حضرت از امّت زمان خود گله مى کند یا از مسلمانان بعد از آن دوران؟ به نظر مى رسد با توجّه به

ارتباط و علاقه اى که بین اصحاب و پیامبر(ص) در آن زمان بوده است, این شکایت, متوجّه دوران بعد از پیامبر(ص) باشد. روایت معتبرى

ذیل آیه: (رب انّ قومى اتّخذوا هذا القرآن مهجوراً) 3 پیدا نشده که منشأ قضاوت صحیح باشد;ولى با توجّه به آنچه گذشت,

احتمال اینکه امّت بعد از پیامبر(ص) مشمول این شکایت باشند, بیشتر است. براى خارج شدن قرآن از مهجوریت, این نوشتار در پى آن

است که روایات وارد شده در مورد قرآن را به صورتى نظام مند در آورد. البته این نظام در تمام سخنان گهربار پیامبر(ص) و معصومان(ع)

وجود دارد (که در نوشته اى مستقل, خواهد آمد).کارى که ما کرده ایم, این است که چنین نظامى را آشکار نموده ایم. حاصل این سیر

طولى که در روایات مربوط به قرآن انجام شده, این مى شود که هر کس به فراخور ظرفیت و توان خویش از قرآن بهره گیرد و عدم توانایى

در یک مرحله, او را از مراحل قبل محروم نکند; مانند روایات مربوط به نماز خواندن که فقها از مجموع روایات, قاعده اى ساخته اند که با

توجّه به آن قاعده, هیچ کس عذرى در ترک نماز ندارد و گفته اند: (الصلاة لا یُترک بحالٍ; نماز در هیچ حالى نباید ترک شود).

در مورد قرآن نیز اگر بخواهیم آن را از مهجوریت خارج کنیم, هیچ کس نباید تحت هیچ شرایطى ارتباط خود را با آن قطع نماید. البته نماز,

حکمى الزامى دارد; امّا در مورد قرآن, الزام و تکلیفى در کار نیست. اگر روایات مربوط به قرآن را تحت این نظم در نیاوریم, تعارض شدیدى

بین آنها وجود خواهد داشت. براى مثال در تعدادى از روایات به قرائت قرآن سفارش شده است و بر این کار تأکید شده,

تا جایى که پیامبر(ص) فرموده است:



«اگر کسى قرآن را اشتباه هم بخواند و نتواند آن را تصحیح کند,

فرشته اى مأمور مى شود تا به صورت صحیح آن را بالا ببرد» 4





و یا در دسته اى از روایات, براى شنیدن قرآنْ ثواب قائل شده اند و حتّى شنیدن غیر ارادى آن را هم مستحق پاداش دانسته اند.


----------- پاورقی ------------------

1) محقّق حوزه علمیه قم.

2) صحیح البخارى, ج4, ص1547 (ح3991); صحیح مسلم, ج4, ص1944 (ح2499).

3) سوره فرقان, آیه30.

4) انّ الرجل الأعجمى من أمّتى لیقرأ القرآن بعجمیّته فترفعه الملائکة على عربیته. (الکافى, ج2, ص619)