تاریخ نگارش : سي و يکم تير 1390
ترتیب ورود به جهنم
عطیه صفاری
واژه جهنم را برخی فارسی دانسته اند که اصل آن «گهنام» به معنای چاه بسیار گود و ژرف است. برخی نیز آن را عبری شمرده که از «جهنیون» گرفته شده است. در هر صورت جهنم به عقیده همه ادیان، جایی است در جهان دیگر که بزه کاران را در آنجا انواع عقوبت کیفر می دهند.(ر.ک: جوادی آملی، معاد در قرآن5/365)
کلید واژه : جهنم
ناشر : امید پیشگر | بخش قرآن تبیان | |
از آیات قرآن کریم برمی آید که ورود تبهکاران به جهنم با یک ترتیب خاصی انجام می شود ترتیبی که با نوع رفتار آنها در این دنیا ارتباط تنگاتنگ دارد.
مثالی برای ورود به بحث
برای جدا کردن آهن خالص از سنگ آهن کوره ای برپا می کنند تا با حرارت دادن آن سنگ ذوب شده ناخالصی ها از آن جدا شود. هر بار که قرار است این فرآیند خالص سازی رخ دهد مراحلی وجود دارد که باید یکی پس از دیگری انجام شود.
مرحله اول : آماده سازی کوره است. برای این کار ابتدا سوخت اصلی را وارد کوره می کنند سپس با ماده آتش زایی آن سوخت را شعله ور می کنند پس از آنکه کوره داغ شد موادی را که می خواهند با این آتش بسوزانند و ذوب کنند وارد کوره می کنند.
ورود به بحث
در قیامت، جهنم مثالی مانند همین کوره را دارد یعنی جایی که بستر آتش است و شعله تا بسوزاند و پاک کند ناخالصی آنانی را که در دنیا خود را با توبه و اصلاح پاک نکردند.
هر چند جهنم قیامت به مانند این کوره دنیایی عمل می کند اما تفاوتهایی فراوانی هم دارد که خواب را از چشم بیداردلان می رباید.
آتش اولیه ای که سوخت اصلی جهنم را مشتعل می کند افرادی هستند که در عرف مردم به آنها گفته می شود آتش بیار معرکه. اینان کسانی هستند که با تلاش خود سران اصلی تباهی را تحریک می کنند تا مردم را به گناه بکشانند. به عبارت دیگر اینها همان واسطه های بین سران انحراف و توده تبهکاران هستند که در قیامت به شکل آتش اولیه ای ظهور می کنند که باعث تنوره کشیدن کوره جهنم می شوند
سوخت اصلی جهنم
سوخت اصلی جهنم کسانی هستند که دین و ایمان مردم را به آتش کشیدند و باعث انحراف و تباهی آنها شدند. قرآن با تعبیر هیزم جهنم از این عده یاد می کند و می فرماید: «وَ أَمَّا الْقاسِطُونَ فَکانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً »(15/جن) و ستمکاران هیزم دوزخ خواهند بود.
این عده کسانی هستند که تمام سعی و تلاششان در دنیا معطوف به دور کردن مردم از یاد خدا و عمل صالح (7/منافقون) و در مقابل تشویق آنها به گناه و بیآدینی است؛ «الَّذینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ وَ یَبْغُونَها عِوَجاً»(45/اعراف): کسانی هستند که مردم را از یاد و راه خدا باز می دارند و مىخواهند آن را [با وسوسه و اغواگرى] کج نشان دهند.
این عده پیشاپیش همان جماعت تبهکاری که اینها عامل انحرافشان بودهآاند وارد صحنه قیامت می شوند (98/هود) سپس آنها را می آورند و به زانو در لبه جهنم قرار می دهند آنگاه در مرحله اول آن سران که سوخت اصلی هستند را جدا کرده و قبل از دیگر گنهکاران به درون جهنم ریخته می شوند. (68-70/مریم)
آتش اولیه جهنم
قرآن کریم عده ای را «وَقُود» جهنم می خواند. (10/آل عمران، 24/بقره) «وَقُود» نه به معنای هیزم است و نه به معنای آن آتش اصلی بلکه «وَقُود» به آن شعله اولیه ای می گویند که با آن، آتش اصلی را برپا می کنند. (التحقیق13/172، المیزان 1/138)
آتش اولیه ای که سوخت اصلی جهنم را مشتعل می کند افرادی هستند که در عرف مردم به آنها گفته می شود آتش بیار معرکه. اینان کسانی هستند که با تلاش خود سران اصلی تباهی را تحریک می کنند تا مردم را به گناه بکشانند. به عبارت دیگر اینها همان واسطه های بین سران انحراف و توده تبهکاران هستند که در قیامت به شکل آتش اولیه ای ظهور می کنند که باعث تنوره کشیدن کوره جهنم می شوند.
به این ترتیب اینها گروه دومی خواهند بود که وارد جهنم می شوند.
محتوای جهنم
پس از مهیا شدن تمام شرایط و داغ شدن کوره جهنم حالا نوبت کسانی است که سخن حق را نشنیده گرفتند «فَأَعْرَضَ أَکْثرَُهُمْ فَهُمْ لَا یَسْمَعُون»(4/فصلت) از قرآن و کلام حق روی گردان شده و آن را نشنیده گرفتند و با هواداری و پیروی از سران کفر و فتنه قدم در گمراهی گذاشتند(59و97/هود ع) و با لجاجت خاصی بر تباهی خود پافشاری کردند؛ «وَ إِنِّی کُلَّما دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصابِعَهُمْ فی آذانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِیابَهُمْ وَ أَصَرُّوا وَ اسْتَکْبَرُوا اسْتِکْباراً» (7/نوح ع): من هرگاه آنان را دعوت کردم تا آنان را بیامرزى، انگشتان خود را در گوشهایشان می کردند و جامههایشان را به سر می کشیدند و بر انکار خود پافشارى می ورزیدند و به شدت تکبّر می کردند.
خداوند هم در مقابل درباره شیطان و پیروان او فرمود که من جهنم را از تو و پیروانت پر خواهم کرد: «لَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْکُمْ أَجْمَعین» (18/اعراف)؛ سوگند یاد مىکنم که هر کس از تو پیروى کند، جهنم را از تو و آنها لبریز خواهم کرد.
پس سه گروه هستند که به ترتیب وارد جهنم می شوند:
دسته اول؛ سران و سرمداران کفر و فتنه و گمراهی اند که تجسم اعمالشان باعث می شود در قیامت سوخت اصلی جهنم باشند چون اگر اینها نبودند که بساط سقیفه و جنبش سبز را برپا کنند خیل کثیری از مردم گمراه نشده و سر از تباهی در نمی آوردند.
دسته دوم؛ که بعد از سران گمراهی به جهنم پرتاب می شوند آتش بیاران معرکه اند که تجسم اعمال اینها سبب می شود در قیامت به صورت «وَقُود» محشور شوند زیرا همین ها بودند که در دنیا بین سران و توده تبهکاران واسطه گری کردند؛ سایت زدند و نوشتند؛ سخن گفتند و تحریک کردند تا تنور فتنه و تباهی گرم تر و شعله ورتر شود.
دسته سوم؛ هم کسانی هستند که تبعیت کردند و شدند جزء اردوی فتنه و کفر. اینها که از نظر پلیدی به خباثت آن دو گروه اول نمیآرسند به جهنم ریخته می شوند تا حقیقت آن آتشی را که در دنیا حمایت و تبعیت می کردند با تمام وجود احساس کنند. این عده تا وقتی که آن آلودگی عقیده و رفتار در جانشان هست در جهنم خواهند ماند.