تاریخ نگارش : چهارم مهر 1396

تفسیر موضوعی قرآن
فاطمه پورشفیع

قرآن کتاب هدایت بشری است.قرآن مشوّق انسان در علم و دانش است. قرآن اعجاز است.
قرائت قرآن و تدّبر در معنای ژرف و عمیق آن در سطوح اخلاقی و اعتقادی وسیاسی و اجتماعی و فرهنگی در هر زمان حیاتی تازه به بشر می بخشد. سیر در تاریخ قبل از اسلام و بعد از اسلام درس عبرتی است برای بهتر زیستن و شکوفائی دانشها و یافتن مجهولات است.
کلید واژه : عقاید در قرآن
ناشر : چاپ نشده

بسم الله الرّحمن الرّحیم
الحمد لله الذی نزل الفرقان تفصیلاً لکل شیء والصلوة و السلام علی خاتم النبیّن محمّد و علی آله:

قرآن کتاب هدایت بشری است.قرآن مشوّق انسان در علم و دانش است. قرآن اعجاز است.
قرائت قرآن و تدّبر در معنای ژرف و عمیق آن در سطوح اخلاقی و اعتقادی وسیاسی و اجتماعی و فرهنگی در هر زمان حیاتی تازه به بشر می بخشد. سیر در تاریخ قبل از اسلام و بعد از اسلام درس عبرتی است برای بهتر زیستن و شکوفائی دانشها و یافتن مجهولات است.
نظام توحیدی در ربوبیّت و عبودیّت و خالقیّت و مالکیّت تجلّی می یابد و انسان را در روش و افکار و عقاید صحیح تربیت می کند و از معضلات دور می سازد.
قرآن و عترت از یکدیگر جدا نیست . قرآن و سنت ثقلین (ثقل اصغر و ثقل اکبر)است. پس سنت نقلی است که در برداشتهای قرآنی انسان را از خطا حفظ می کند و از تفسیر به رأی که فاجعه آفرین است دور می سازد.
پس بندۀ حقیر بر آن شدم که موضوع بندی قرآن را از کتاب الفهرس الموضوعی الایات القرآن کریم به قلم "محمد مصطفی محمد" انتخاب کنم و ترجمۀ آنها را با استفاده از تفاسیر المیزان و مجمع البیان و الاصفی و نمونه داشته باشم.انشاءالله خداوند از این بنده حقیر قبول فرماید.




تقدیم به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

فاطمه پورشفیع
8/8/ 84






بسم الله الرحمن الرحیم
عقاید – ایمان
شناخت خداوند سبحان و بلند مرتّبه و خالق و مدّبر
ای مردم، پروردگارتان را پرستش کنید که هم شما را و هم پیشینیان را آفرید تا پرهیزگار باشید.
یا ایّها النّاس اعبدوا ربّکم الذی خلقکم و الذّین من قبلکم لعلّکم تتّقون (21-1)

خدا ئیکه زمین را فرش و آسمان را سقف قرار داد ، ثمرات را از زمین برای کسب روزی شما، و از آسمان آبی نازل کرد تا نعمتها بارور گردد در حالیکه به نعمتها آگاهی دارید و از آن استفاده
می کنید نباید برای خدا شریک قائل شوید.
الذّی جعل لکم الارض فراشاً و السّماء بناء و انزل من السماء ماءً فاخرج من الثّمرات رزقاً لکم فلا تجعلوا لله انداداً و انتم تعلمون . (22- 2)

عبد در مرحلۀ عبودیّت جهل ندارد و برای ادراک ربوبیّت باید شوق پرواز داشته باشد و از عبد بودن خارج نمی شود و همیشه وابسته به اوست و اخلاص در عمل را فراموش نمی کند . وعبادت در مقام بندگی را آویزه گوش خود قرار می دهد.
ما خلقت الجنّ والانس الاّ لیعبدون ( 56- 51)

اوست خدای شما که برای شما هر آنچه در زمین بود خلق کرد وسپس هفت آسمان را آفرید. کرات و اجرام آسمانی و هر چه در آن است ماده و دلالت بر عظمت خدا دارد . و آنچه قابل رؤیت است جزء آسمان اوّل است، و شش عالم دیگر از دسترس دید ما و ابزارهای ساده علمی بیرون است. آسمان در ابتدا دود و بخار بود ، و خداوند متعال فرمان داد تا آنها با وجود فاصله زیاد بهم پیوسته و گرد آمدند(11- 41). "هفت آسمان همان اختران منظومۀ شمسی جهان ماست که غیر زمین کرات دیگر است"1).مراد از" سموات سبع "طبقات هفتگانه هواست که دانشمندان طبقات هوا را به پنج قسم تقسیم



_______________________________1_______
1- پرتوی از قرآن

کرده اند. "تروپوستر- سترانسفر – اوزونسفر- یونوسفر – اگزوسفر-"
قرآن می گوید :" السماء بناء" منظورآسمان منظومۀ شمسی است .
هو الذّی خلق لکم ما فی الارض جمیعاً ثّم استوی الی السماء فسّوهنّ سبع سموات و هو بکل شیء علیم(29-2)

همانا در خلقت آسمانها و زمین و اختلاف شب وروز و کشتی ها که در دریا بسود مردم در جریانند و در آنچه که خدا از آسمان نازل می کند یعنی آبی که با آن زمین مرده وبی حاصل را زنده می سازد و هر جنبنده رادر آن قرار می دهد وبادها و ابرها را میان آسمان وزمین به جریان در می آورد. این این آیات نشانیهایی است برای اندیشیدن.
امام صادق (ع) می فرمایند: "چیزی نه در آسمان و نه در زمین باشد جز با هفت خصلت ؛ مشیّت و اراده و قدر و قضا و اذن و کتاب و اجل،پس کسی که گمان کند که اینها را می تواند نقض کند،کافراست(1)"
آنچه خداوند خلق کرده حجت توحیدی بر بشر است و اینکه زمین هیچگاه از حجت خالی نمی ماند پس زمین خالی از حجت نیست ودارای امام است که اگر خالی از حجت باشد نظمش بهم می خورد.

انّ فی خلق السّموات و الارض و اختلاف اللیل و النّهارو الفلک التّی تجری فی البحر بما ینفع الناس و ما انزل الله من السّماء من ماء فاحیاء به الارض بعد موتها و بثّ فیها من کلّ دابّة و تصریف الرّیاح والسّحاب بین السّماء و الارض لایات لقوم یعقلون. (164- 2)
همانا هیچ چیز نه در زمین و نه در آسمان بر خدا پوشیده نیست.
انّ الله لا یخفی علیه شیء فی الارض و لا فی السماء (5- 3)
اوست خدایی که شما را در رحمها بهر گونه که بخواهد صورتگری می کند. معبودی جزء او نیست و اوست که عزیز و حکیم است.
هو الذّی یصّورکم فی الارحام کیف یشاء لا اله الاّ هو العزیز الحکیم(6- 3)
همانا در خلقت آسمان و زمین و اختلاف شب و روز نشانه ای است بر صاحبان خرد و دانشمندان.



2
1- اصول کافی کتاب توحید
امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: کلمه ی لا اله الا الله تصمیم قطعی ایمان و باز کنندۀ در نیکی و احسان موجب خشنودی خدای رحمان و دور کنندۀ شیطان است.(1)
انّ فی خلق السّموات و الارض و اختلاف اللیّل والنّهار لایات لاولی الالباب(3- 190)

سپاس خدایی را که آسمان و زمین را آفرید و تاریکیها و نور را ایجاد نمود عجب اینکه با همۀ اینها باز کسانی کافر می شوند و برای پروردگار خود همتا می گیرند.
الحمدالله الذّی خلق السّموات و الارض و جعل الظّلمات و النّور ثّم الذّین کفروا بربّهم یعدلون(1-6)

بعد از خلق آسمان و زمین بزرگترین آفرینش خداوند(آدم) از گل و نسل اواز چکیده آبی بی ارزش است و بعد صحبت از اجل معین و مقرّر که برای هر کسی نوشته شده است. پس اجل دو گونه است اجل مبهم و دیگر اجل مسمی یعنی معین که زمانش تغییر نمی کند بخاطر همین لفظ {عنده }را آورده است. و در لوح محفوظ مقدر شده است، پس دیگر جای شک وتردید نیست.
هو الذّی خلقکم من طین ثّم قضی اجلاً و اجل مسمی عنده ثّم انتم تمترون. (2-6)

هیچ جنبنده ای در زمین و پرنده ای که با دو بال خود می پرد نیست مگر اینکه آنها نیز مانند شما گروههائی هستند و ما در کتاب از بیان چیزی فرو گذار نکردیم و همه بسوی پروردگار خود محشور می شوند.از بررسی آیات به دست می آید که علاوه بر انسان همه موجودات محشور می شوند و بسوی پروردگار خویش باز می گردند. تا وقتی کلمه احسان و ظلم کاربرد دارد حسابرسی هم برتمام موجودات به نسبت اعمال وجود دارد . حیوانات صاحب شعوراند پس خدا را می شناسند و تسبیح می گو یند.قوه تمیز بین انسان و موجودات دیگر عقل است وعقل میزان سنجش اعمال است . از ابوذر نقل شده که می گوید:ما خدمت پیامبر (ص) بودیم که پیش روی ما دو بز به یکدیگر شاخ زدند پیغمبر فرمود می دانید چرا اینها به یکدیگر شاخ زدند؟ حاضران عرض کردند: نه! پیامبر(ص)فرمودند : ولی خدا می داند چرا؟ و بزودی در میان آنها داوری خواهد کرد.
و ما من دابة فی الارض و لا طائر یطیر بجناحیه الا امم امثالکم و ما فرطّنا فی الکتاب من شیء ثّم الی ربهم یحشرون(38-6)


____________________________3______
1- غررالحکم دو جلدی باب توحید
خدا شکافنده دانه و هسته است وزنده را از مرده و مرده را از زنده پدید می آورد. اینگونه است خدا پس چگونه و کجا سرگردان می شوید.
دگر گونی و تغییر از حالتی به حالت دیگر و شکافتن دانه و هسته و زنده شدن گیاه مرده وتبدیل شدن گیاه زنده به مرده از نشانه های معاد است و همه در روز قیامت جمع می شوند که حشر این است وجزء این نیست.
انّ الله فالق الحبّ و النّوی یخرج الحّی من المیّت و مخرج المّیت من الحّی ذلکم الله فانّی توفکون
(95-6)
اوست که خورشید و ماه را نورانی کرد و آنرا در جایگاه های معینی به گردش در آورد تا شما عدد سال و محاسبات زمانی را بدانید.خدا این نشانه ها به حق آفرید و آن را برای اهل فهم و درک بیان می کند.
او خدائی است که آسمانها را بدون ستون افرید سپس به عرش پرداخت و خورشید و ماه را تامدتّی معین بخدمت گرفت تا سیر کنند اوست که تدبیر امور می کند تا شما به معاد یقین آورید.
عظمت و بزرگی خداوند سبحان را نباید به اندازه عقل خود سنجید که این هلاکت است.ایجاد شب وروز و حرکت ستارگان در آسمان و خلاصه گردش منظومه شمسی نشاندهنده قدرت خدای واحد است او سرآغاز هستی است پس در عین نزدیکی دور و در عین دوری نزدیک است واز رگ گردن نزدیک تر است.
هو الذّی جعل الشمس ضیاء و القمر نورا و قدّره منازل لتعلموا عدد السّنین والحساب ماخلق الله ذلک الّا بالحق یفصّل الایات لقوم یعلمون(10- 5)
الله الذّی رفع السّموات بغیر عمد ترونها ثمّ استوی علی العرش و سخّر الشمس و القمر کلّ یجری لاجل مسّمی یدبّر الامر یفصّل الایات لعلکم بلقاء ربّکم توقنون (13-2)

اوست خدائی که زمین را بگستراند و در آن کوهها و جویها قرار داد و از هرقسم میوه دو صنف قرار دادو شب را به روز پوشاند پس در این شگفتی نشانه هائی است برای تفکر و اندیشیدن .
و هو الذّی مدّ الارض و جعل فیها رواسی و انهار و من کل الثّمرات جعل فیها زوجین اثنین اللیل النهار ان فی ذلک لایات لقوم یتفکّرون (3-13)

در زمین قطعه هایی پهلوی هم هست و بر همین زمینها باغها و درختانی از انگور و زراعتها و

4
و نخلها وجود دارد که از یک پایه و ساقه می رویند و گاه از پایه های مختلف که از آب واحد سیراب می شوند که بعضی از این میوه ها را بر بعضی دیگر برتری می دهیم پس در این امور نشانه هائی است برای تعقل و اندیشیدن.
و فی الارض قطع متجاورات و جنات من اعناب و زرع و نخیل صنوان و غیر صنوان یسقی بماء واحدو نفصّل بعضها علی بعض فی الاکل انّ فی ذلک لایات لقوم یعقلون(4-13)

آیا نمی بینی که ماپیوسته به سراغ زمین می آئیم و از اطراف و جوانب آن کم می کنیم . حکومت و فرمان از آن خداست و هیچ کس را یا رای ردّ احکام او یا جلوگیری از فرمان او نیست.
مطالعه در نظام آفرینش و شگفتیهای عالم خلقت انسان را به تفکر می اندازد و متوجه می کند که جهان تحت سلطۀ خداست و فرمان از آن خداست و هیچکس یارای ردّ احکام او را ندارد . او در خالقیت واجب الوجود است و در ربوبیت تکوینی کار گردانی جهان را بعهده دارد و در ربوبیت تشریعی و قانونگذاری واجب الاطاعة است و علت العلل جهان است.
او لم یروا انّا ناتی الارض ننقصها من اطرافها و الله یحکم لا معقّب لحکمه و هو سریع الحساب
(41-13)

بعد از برشمردن نعمتهای الهی در آسمان و زمین و مسخر کردن شب وروز برای شما و به خدمت گرفتن کشتیها در دریا همه و همه از نعمتهای خداوند است ودر حالیکه انسان قدرت بر شمردن نعمتها ی الهی را ندارد چون انسان همواره ناسپاس و ستم پیشه است.
بر شمردن نعمتهای الهی بینش و تفکر و بینائی می خواهد و انسان غافل قدرت بینائی ندارد چون همواره در غفلت خود سرگردان است .
الله الذی خلق السّموات و الارض و انزل من السماءماءًفاخرجبه من الثمرات رزقا لکم و سخّر لکم الفلک لتجری فی البحر و سخّر لکم الانهار(33-14)
و سخّر لکم الشّمس والقمر دائبین و سخّر لکم اللیل والنّهار(33-14)
و انکم من کلّما سالتموه وان تعّدوا نعمت الله لا تحصوها انّ الانسان لظلوم کفّار(34-14)

برجهائی برآسمان قرارداده و آنرا برای تماشگران زینت کرده و از هرشیطانی حفظ کرده و برای شما خورشید و ماه را مسخّر کرد در حالیکه دائماً در حرکتند. و کوهها را مسخّر شما قرار داد تا

5
در کوهها طلا و نقره و مس و روی و آهن و قلع و سرمه و زرنیخ و نظائر آ ن را رویاند که جزء با سنگ و پیمان معامله نمی شود.(ابی الجارود از حضرت باقر (ع))
همواره شیاطین به آسمان بالا می رفتند و تجسس می کردند تا آنکه رسول خدا (ص)متولد شدند و در نتیجه از رفتن به همه آسمانها محروم شدند و از آن به بعد شیاطین با نجوم رانده می شدند(معانی الاخباراز ابان از امام صادق(ع)){تمامی این آیات حاکی از پیشرفت علم و بهره برداری از آنهاست.}
قدرت مطلقه خدا خزینه هر چیزی است که بخواهد ایجاد کند و بارانی که از آسمان نازل می شود از این دسته است.خداوند متعال به اندازه معلوم نازل می کند و خداوند بر هر چیزی حدّی مقرر کرده و همانگونه که انسان را حدّی است حیوانات را نیز حدّی است.{قد جعل الله لکل شیء قدرا(3-65)}
و لقد جعلنا فی السماء بروجاً و زیّنا ها للناظرین(16- 15)
و حفظنا ها من کلّ شیطان رجیم(17-15)
الّا من استرق السّمع فاتبعه شهاب مبین(18-15)
و الارض مددنا ها و القینا فیها رواسی و انبتنا فیها من کل شیء موزون (19-15)
و ان من شیءالّا عندنا خزائنه و ماننزّله الاّ بقدرمعلوم(21-15)

ای بشر بخاطر داشته باش که از یک قطره آب بی مقدار شکل گرفته ای پس چگونه وقیح و بی شرم هستی و به آیات الهی ونعمتهایش شرک می ورزی.
خلق الانسان من نطفة فاذا هو خصیم مبین(4-16)
بررسی سوره نحل در سالم سازی اعتقادات و دوری از شرک:
اکثرنعمتهای الهی در آیات سوره نحل بیان شده و خواص آن واستفاده صحیح از نعمتها تذکر داده شده است.هدف از بیان نعمتها و تذکر به آن تقویت ایمان بشر است تا با بصیرت کامل متوجه این شگفتیها باشد و از شرک دور بماند.
اسلام دین تسلیم در برابر حقانیّت حق است پس چون و چرا محل اعرابی ندارد، خداشناسی و خداپرستی یعنی به حق رسیدن و در پناه خدا زیستن.

شما از خون بسته آفریده شده و بعد پاره گوشت وبعد خروج از رحم و مراحل رشد و نمو (بلوغ)وسپس نیرومند شدن اعضا و قوای بدنی و مرحلۀ دیگر پست ترین وحقیرترین دوران (پیری)است پس دیگر جای شک وشبهه نیست.........

6
یا ایهاالناس ان کنتم فی ریب من البعث فانّا خلقناکم من تراب ثمّ من نطفة ثمّ من علقة ثمّ من مضعة مخّلقة و غیر مخلقة لنبیّن لکم و نقّر فی الارحام ما نشاء الی اجل مسمّی ثمّ نخرجکم طفلا ثمّ لتبلغوا اشّدکم و منکم من یتوفّی و منکم من یرد الی ارذل العمر لکیلا یعلم من بعد علم شیئا.......(5-22)

هیچ شکی به روز رستاخیز نیست . رستاخیز حق است پس آمدنی است و نباید به آن شک کرد همانطور که خداوند مرده ها را زنده می کند که او خدایی بر حق و قادر بر هر چیزی است.
ذلک بانّ الله هو الحق و انه یحیی الموتی و انّه علی کل شیء قدیر(6-22)

راه حق را با تعقل واندیشه درنعمت ها دریابید تا ایمان قوی گردد و از مسیر کفر و بی ایمانی جدا شوید. آیات سوره حج نعمتهای بیشمارخداوند را برمی شمارد :آیات(61-22)و (63-22)
آیات سوره مؤمنون(17و 18و19و 21 و22و 79 –سوره22)
اوست که برای شما چشم و گوش و قلب آفرید تا شما شکر گذار باشید در حالیکه کمی از شما شکر گذار هستید.
هو الذی انشا لکم السمع و الابصار و الافئده قلیلا ما تشکرون(78-22)

ابرو فشردگی آن بصورت تگرگ و باران و شعاع برق آن طوری که درختان و میوه ها و زراعتها و حیوانات و انسان از آن در امان نیستند.
الم تر ان الله یزجی سحابا ثّم یولف بینه ثّم یجعله رکاماً فتری الودق یخرج من خلاله و ینزل من السماء من جبال فیها من برد فیصیب به من یشاء و یصرفه عن من یشاءیکاد سنا برقه یذهب بالابصار
(45-24)
خدا همه جنبندگان را از آبی آفریده (منظور نطفه است) بعضی از آنها با شکم خویش(مار) و بعضی با دو پا(انسان) بعضی با چهار پا(چهارپایان) راه می روند خداوند هر چه را بخواهد خلق می کند.
والله خلق کل دابة من ماء فمنهم من یمشی علی بطنه و منهم من یمشی علی رجلین و منهم من یمشی علی اربع یخلق الله مایشاء ان الله علی کل شیء قدیر.

دو دریا ی شیرین و شور در کنار یکدیگر هستند در حالیکه برزخی (حائلی)در میان آنها قرار داردگوئی هر یک به دیگری می گوید دور باش و نزدیک نیا.

7
قدرت خداوند ومظاهرشگفت انگیز ، وشاید شوری و شیرینی رابه کفر و ایمان تشبیه کرده که افراد با ایمان آب عذب و فراتند و افراد بی ایمان آب ملح و اجاجند با دو طرز تفکر و دو نوع عمل که در هم آمیخته نمی شوند ولی وحدت آنها در عین حال حفظ می شود.
و هو الذی مرج البحرین هذا عذب فرات و هذا ملح اجاج و جعل بینهما برزخا و حجرا محجورا (53-25)

اوست خدائی که بشر را از آب خلق کرد ونسب وصهر (خویشاوندی از ناحیه مرد واز ناحیه زن )را خلق کرد.
و هو الذی خلق من الماء بشرا فجعله نسبا و صهرا و کان ربک قدیرا(54- 25)

اوست خدا ئی که شب و روز را خلق کرد و هر یک را جانشینی برای دیگری قرار داد تا "یذکر و شکور"به معنای واقعی بیان گردد. منظوراز"یذکر"نمازهای واجب است که با حرکت زمین و
دگرگونی شب و روز حاصل می گردد. و منظور از "شکور"نمازهای مستحبی است . وظایف ایمانی واعتقادی بنده در این آیه مشخص شده است تا بشر در برابر حق و حقیقت تسلیم گردد.
و هو الذی جعل اللیل و النهّار خلفة لمن اراد ان یذکر او اراد شکورا(62-25)

درسه آیه ذیل مسئله توحید و نفی شرک به وضوح بیان شده و توحید در خالقیت و ربوبیت را نشان می دهد.
قل ارایتم ان جعل الله علیکم اللیل سرمدا الی یوم القیمه ......(71-28)
قل ارایتم ان جعل الله علیکم النهار سرمدا الی یوم القیمة......(72-28)
و من رحمته جعل لکم اللیل و النهار لتسکنوا فیه و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون(73-28)

ضعیف و قوی ، ضعیف آن نطفه ای است که شکل می گیرد و بعد از قوّت گرفتن تبدیل به طفلی می شود که رشد خود را ادامه می دهد وبه بلوغ می رسد و بعد از این قوّت دو باره ضعیف می شود که این حالت پیری است.او خدای یگانه است و جزء او خدائی نیست.
الله الذی خلقکم من ضعف ثّم جعل من بعد ضعف قوة ثّم جعل من بعد قوة ضعفا و شیبة یخلق ما یشاء و هو العلیم القدیر(54-28)

8
ستمکاران در گمراهی آشکارند آنان کسانی هستند که مشرک هستند.
هذا خلق الله ماذا خلق الذین من دونه بل الظالمین فی ضلال مبین(11-31)
نعمتهای ظاهری وباطنی از الطاف خدای رحمان است.نعمتهای ظاهری از قبیل حواس ظاهری و سلامتی ورزق طیب و آنچه که محسوس است نعمت باطنی شعور و اراده و عقل است و نیز مقامات معنوی که تنها از راه اخلاص بدست می آید.
الم تروا انّ الله سخرّ لکم ما فی السموات و ما فی الارض و اسبغ علیکم نعمه ظاهره و باطنه و من الناس من یجادل فی الله بغیر علم و لا هدی و لا کتاب منیر.(20-31)

چرا با وجود تمام نعمتهای آسمانی و زمینی که برای گذران زندگی شما مهیا شده بینا نمی شوید و در گمراهی و ضلالت خود شناورید.
اولم یروا انّا نسوق الماء الی الارض الجرز فنخرج به زرعا تاکل منه انعامهم و انفسهم افلا یبصرون
(27-32)

کفّار پلنگ دماغ و متکبّرند و روح سرکششان به آنها اجازه نمی دهد که در برابر خدا تسلیم شوند و توبه کنند و به اطاعت روی آورند.آنان آنچه را که در آسمان و زمین مِی بینند ایمان نمی آورند گو اینکه هیچ چیز را نمی بینند پس در برابر سرکشی، عذاب و هلاکت است.
افلم یروا الی ما بین ایدیهم و ما خلفهم من السماء والارض ان نشاء یخسف بهم الارض او نسقط علیهم کسفا من السماءانّ فی ذلک لایة لکل عبد منیب. (9- 34)

احیاء زمین در این آیه تشبیه به روز قیامت و زنده شدن مردگان شده است که آنها ازقبرها بیرون
می آیند و در روی زمین پراکنده می شوند.
والله الذی ارسل الرّیاح فتثیرسحابا فسقناه الی بلد میّت فاحیینا به الارض بعد موتها کذلک النشّور(9-35)

این همه خلق و آفرینش این همه موجودیت و فنا ،فنائی که در لوح محفوظ مدّتش برای هر کس معین شده است و این برای خدا آسان است چون خدا علیم و قدیر است و اوبرهمه چیز احاطه دارد.
والله خلقکم من تراب ثّم من نطفة ثّم جعلکم ازواجاً و ما تحمل من انثی و لا تضع الا بعلمه و مایعمّر من معمّر و لا ینقص من عمره الّا فی کتاب انّ ذلک علی الله یسیر(11-35)
9
او خدائی است که نمی گذارد آسمان و زمین فرو ریزد و اگر فرو ریزد احدی بعد از خدا نیست که از ریختن انها جلوگیری بعمل آورد و اوست که حلیم و آفریدگار است.
انّ الله یمسک السموات و الارض ان تزولا و لئن زالتا ان امسکهم من احد من بعده انّه کان حلیما غفورا(41-35)
نه خورشید به ماه می رسد و نه ماه به خورشید زیرا هریک از آنها و کواکب دیگر در مسیر خاص خود حرکت می کنندو در فضا شناورند همانطور که ماهی در آب شنا میکند و هر یک از این اجرام آسمانی در برابر مشیت خدا رام است و امر او را اطاعت می کند پس آیا انسانها هم حدو حدود خود را می شناسند ؟ آیا انسانها مطیع اوامر الهی هستند؟ یا همچنان سرکش و در ضلالت شناورند.
لا الشمس ینبغی لها ان تدرک القمر و لا اللیل سابق النّهار و کلّ فی فلک یسبحون (40- 36)

آسمان دنیا را با ستارگان زیبا ساختیم تا آنرا زینت کرده و از شیطان سرکش حفظ کنیم شیطانی که آری از خیر است. خداوند انسان را به تمام نعمتها وزینتها آراسته و از او می خواهد تا شیطان سرکش را سرکوب نماید و با تبعیت از او خود را نابود نسازد همچنانکه خداوند از استراق سمع شیاطین جلوگیری می کند تا آنها از اسرار خلقت و حوادث آینده سر در نیاورند.
انّا زیّنّا السّماءالنیّا بزینةالکواکب و حفظأ من کلّشیطان ماردٍ(6و7-37)
در قرن بیستم و در زمان غیبت ولیعصر(عجل الله تعالی فرجه) مسلمانان باید با بیداری و هوشیاری اسلامی ،خود را به علوم مختلف زینت دهند و از هر شیطان سرکش (داخلی و خارجی-"جاسوس") خود را محفوظ دارند.دشمنان اسلام که از هر طریق استفاده می کنند تا از اخبار غیبی موجود در میان مسلمانان آگاه شوند واجب است که اینها طرد شو ند چون اینها دزدان اسرار هستند همچنانکه شیاطین می خواهند به ملائکه نزدیک شوند و از اسرار خلقت و حوادث آینده سر در آورند و ملائکه آنها را با نوری از ملکوت که شیاطین تاب تحمل آنرا ندارند،دور می سازند. (10-37)

او خدائی است که آسمان و زمین را به حق آفرید و روز را برای تلاش و شب را برای آرامش انسان قرار داد که این شب و روز بطور مستمر و در پی هم جریان دارد تا مدّت معینی که امر خدا واقع گردد. "حق" در قران بعث و قیامت است پس آنچه هست حق است و باطل نیست ،پس وقتی باطل نباشد حسابی و کتابی دارد.لا تبدیل لخلق الله خدا جانشین ندارد این همه آثار و نشانه برای یکتا پرستی است پس پرستش خدا هدف از آفرینش است و در این یکتا پرستی موحّد باش و درست حرکت کن ومسیر تکامل را بسوی خالق هستی از امواج انحرافی دور نگاه دار.
10
خلق السّموات و الارض بالحق یکوراللیّل علی النّهار و یکور النّهار علی اللیّل وسخر الشمس و القمر کلّ یجری لاجل مسمّی(5-39)

با توجّه به ایات سوره غافر معلوم می گردد که خدا وند تعقل و تدبّر را بر بشر لازم دانسته تا آنها از اندیشه جاهلیّت دور بمانندمثل یهودیان و موضوع دجال که خداوند به حضرت رسول دستور می دهد از فتنه دجال بخدا پناه ببرد.(57و 61و62و64و80—40)

آیا شما به خدائی کافر می شوید که زمین را در دو روز خلق کرد (دو دوره زمانی)و برای او شریک قائل می شوید این خدا پروردگار عالمین است.
قل أئنکم لتکفرون بالّذی خلق الارض فی یومین و تجعلون له اندادأ ذلک ربّ العالمین(9و10- 41)

همانا آسمان و زمین نشانه ای است برای مؤمنان آنهائی که تسلیم حقّ شدند زیرا که به خالق جهان یقین پیدا کردند .نزول باران از آسمان و در نتیجه زنده شدن زمین مرده و فرستادن بادها نشانه ای است برای عاقلان و خردمندان و دیگر مسخر کردن آنچه که در آسمان و زمین است نشانه ای برای متفّکران است.
انّ فی السّموات والارض لایات للمؤمنین – و فی خلقکم و مایبثّ من دابّة ایات لقوم یوقنون- وسخر لکم ما فی السموات و ما فی الارض جمیعأمنه انّ فی ذلک لایات لقوم یتفکرون(3-4-5—45)

خداوند در سوره واقعه بعد از برشمردن نعمتهای فراوان و بیشمار خود با استفهام انکاری سؤالی چند را مطرح می کند و بنده را مخاطب قرار می دهد و او را متوّجه نعمتهای خود می کند در حالیکه از او جزء سپاس و شکر گذاری چیز دیگری نمی خواهدو بنده با سپاس و شکر گذاری تصدیق پروردگاررا کرده است. حال شمارش نعمتها در سوره واقعه:
نحن خلقناکم فلا تصدّقون . ما شمارا آفریدیم پس چرا تصدیق نمی کنید؟(57-56)
أفرایتم ما تمنون. شما غیر از ریختن نطفه چه نقش دیگری در جنین دارید؟(58-56)
ء انتم تخلقونه ام نحن الخالقون. آیا شما نطفه را به بشر تبدیل می کنید یا ما خالقیم؟(59-56)
ء انتم تزرعونه ام نحن الزّارعون.آیا شما بذرها رامی رویانید یا ما رویاننده هستیم؟(64-56)
أفرایتم الماء الذّی تشربون. آیا شما خالق آبی که می نوشید هستید یا ما هستیم؟(68-56)
ءانتم انزلتموه من المزن ام نحن المنزلون. آیا شما آن آب شیرین را از ابرها فرود آوردید یا ما بوجود
11
آورنده هستیم. ایجاد آب گوارا بدست ماست و گرنه همچو آب دریاها شور میشود.(69-56)
أفرایتم النّار الّتی تورون . آیا آن آتش که شعله ور می کنید خود شما چوبش را برای گیراندن تهیه کرده اید یا ما خالقیم؟(71-56)
ءانتم انشاتم شجرتها ام نحن المنشئون . آیا شما درختش را که بعدأ هیزم شد آفریدید یا پدیده آورنده اش مائیم؟حال تصدیق نمی کنید! (استفاده از ضمیر متکلم مع الغیردر کلام پروردگار فضل و بزرگواری او بر بشر است) (72-56)

خدا آسمان را هفت آسمان خلق کرد که منظور از آن هفت عدد کرات آسمانی است و زمین را هفت طبقه خلق کرد که مانند پوست پیاز بر روی یکدیگر قرار دارد.از این خلقت نتیجه می گیریم که خداوند بر هر چیز احاطه علمی دارد پس بر خردمندان مؤمن واجب است که از مخالفت امر او بپرهیزند .
الله خلق سبع سموات ومن الارض مثلهن.....انّ الله علی کل شی قدیر.....(12-65)

خدائی که تمام ملک در دست اوست و بر هر چیز قادر و توانا است. ای بشر به دنیا با دیده بصیرت بنگر .
تبارک الّذی بیده الملک(1-67)

استفهام توبیخی در آیه هست . ای انسان چه چیز تو را نسبت به پروردگار کریمت مغرور ساخت.پروردگاری که حجت را با تو تمام کرد . نعمتهای فراوان بر تو روا داشت و راههای هدایت را بر تو بر شمرد و بتو گفت اگر شکر بگذاری نعمتت را زیاد میکنم و اگر کفران بورزی عذابم سخت است دراینصورت دیگر عذری نمی ماند.سیاق آیه تهدید است.
یا ایهّاالانسان ما غرّک بربّک الکریم(6-82)

سخن از تدبیر الهی است . تدبیری که تناسب بقاء در آن است . تناسب و بقاء به اینکه هر عضوی از موجودات و جنبدگان در جای مناسب خودش قرار دارد و سپس بین آنها تناسب و عدل بندی برقرار است. مثلأ در تناسب بین اعضاء لقمه گذاشتن در دهان است بتوسط دستها و دیگر جویدن و حرکت زبان و فعل و انفعالات دیگر بر آن همه و همه از توازن و تعادل خاصی برخوردار است.

12
الذی خلقک فسّوَاک فعدلک(7-82)

انسان در رنج و سختی خلق شده است و رنج و مشقّت در تمامی شئون حیات بر انسان احاطه دارد و از طرفی خداوند بر انسان احاطه کامل دارد و در تمامی جهات وشئونات زندگی او تصرف دارد . آیا ای انسان گمان می کنی که احدی بر تو تسلط ندارد و یا از سرمنّت می گوئی مالم را نفله کردم و یا گمان می کنی که ما انفاق تو را نمی بینیم و از آن غافلیم در حالیکه به سّر و خفیّات و آشکارا آگاهیم. راه خیر وشر را بر تو نشان دادیم و گاهی به تو این دو را الهام می کنیم . تو ای بشر دو چشم بینا داری تا دیدنیها را با تمام وسعتش ببینی و دو لب داری تا توانائی سخن گفتن داشته باشی و دیگران را به خیر و شر آگاه سازی و دانستی که انسان در رنج و مشقّت آفریده شده پس چرا بیراهه طی مسیر میکنی و چشم و زبان را در مسیر پاکی و معنویت بکار نمی گیری و خود را از هرزگی زبان و چشم مراقبت نمی کنی.
لقد خلقنا الانسان فی کبد . أیحسب ان لن یقدر علیه احد . یقول اهلکت مالألبدا . أیحسب ان لم یره احد. الم نجعل له عینین . و لسانأ شفتین. و هدیناه النّجدین (5الی10-90)

خداوند انسان را از نظر جسمی و روحی و عقلی با نظام معتدل و شایسته آفرید با استعدادهای مختلف به گونه ای که او صلاحیت داشته باشد عروج یابد و مقام رفیع را کسب نماید.و اگر از مسیر حق منحرف گردد چنان سقوط می کند که در اسفل سافلین در آید.
لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم. (4-95)


{پایان بحث عقاید}