تاریخ نگارش : چهارم آذر 1392
اینترنت در دینداری
سیدابراهیم غیاث الحسینی
اینترنت در دینداری
اینترنت یا شبکه شبکه‌ها، بزرگراهی اطلاعاتی است که گاه به‌طور اختصار «نت» خوانده می‌شود. این شبکه فنآوری جدیدی است که با اتصال شبکه‌های رایانه‌ای مستقر در اقصی نقاط جهان رشد یافت و مفهوم تازه «بین شبکه‌ای» را پدید آورد. تعاریف مربوط به اینترنت را میتوان، به‌طور کلی، به دو گروه عمده تقسیم کرد: تعاریف نظام‌مدار و تعاریف کاربرمدار. تعاریف نظام‌مدار با تأکید بر جنبه‌های فنی و فنآوری مورد استفاده اینترنت ارائه شده‌اند؛ تعاریف کاربرمدار، به جای توضیح درباره فنآوری مورد استفاده اینترنت، درباره کاربرانی که از این فنآوری استفاده می‌کنند، بحث می‌کند. در این تعریف، اینترنت، مجموعه‌ای محلی از عقاید و آرای گوناگون است که در آنجا، اطلاعات و ارتباط‌های جهانی همواره در حال تغییر و تحول است.
دیدگاه واقعن‌گرانه، اینترنت را فنآوری پیچیده و متناقض‌نمایی می‌داند که دارای آثاری ناهمگون بر کاربران ناهمگون است. از دید ولمن، تاثیر اینترنت بر کاربران نه یکسان، بلکه متنوع و تابع نوع استفاده اینترنتی آنهاست. آثار مثبت و منفی اینترنت، ساحت‌های گوناگون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اخلاقی - تربیتی را دربرمی‌گیرد.
در باب اینترنت و تاثیرات آن بر ابعاد مختلف زندگی بشر، تحقیقات زیادی انجام گرفته است. یکی از عرصه‌های مهم زندگی که بر سایر ابعاد نیز تاثیر شگرفی دارد، دین است. بدون شک در مواجهه با فنآوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی جدید و دگرگون شدن و درهم‌آمیختن عقاید، فرهنگ‌ها و شیوه‌های زیستی، دین انسان نیز دستخوش تحولاتی می‌شود.
به طور کلی، از دیدگاه صاحب‌نظران علوم ارتباطات، دو رویکرد کلی در رابطه رسانه و دین، در تقابل با یکدیگر وجود دارند. یکی، رویکرد فنآوری محور یا ذات‌گرایانه و دیگری، رویکرد محتوامحور یا ابزارگرایانه. این دو دیدگاه را میتوان دو سر یک طیف در نظر آورد که در میان آنها انبوهی از دیدگاه‌های تلفیقی و تا اندازه‌ای نامشخص وجود دارد. در یک سوی طیف، میتوان رویکرد ابزارگرایانه را قرار داد که معتقد است رسانه، تنها یک ابزار است که می‌تواند در خدمت هر هدفی قرار بگیرد. در سوی دیگر طیف، رویکرد ذات‌گرایانه قرار دارد که به عقیده آن، رسانه فقط ابزار نیست، بلکه ماهیتی دارد که اغراض خاصی را به آن ملحق می‌سازد.
کلارک معتقد است تعریف هیچ مفهومی به اندازه مفهوم دین دشوار نیست. برخی پا را از این نیز فراتر نهاده و هر گونه تلاش برای تعریف دین را کاری عبث میدانند. عدهای نیز بر این باورند هرچند امکان تعریف دقیق دین وجود ندارد، هم چنان که تعریف دقیق بسیاری از امور دیگر زندگی نیز ممکن نیست، میتوان برخی از ویژگیهای آن را مشخص کرد. مفهوم دین یک مفهوم کلی و اعتباری است که موضوع هیچ یک از مفاهیم سه‌گانه کلی (مفاهیم ماهوی، مفاهیم فلسفی و مفاهیم منطقی) قرار نمیگیرد. بنابراین، تعریف حقیقی برنمیتابد و به همین علت، دینپژوهان در تعیین معنا مدلول دین برای مخاطبان، ناگریز از اکتفا به تعاریف لفظی آن هستند . با این وجود به رغم وجود اختلاف‌ها در تعریف دینداری، امروزه در پرتو مطالعات متعدد، پژوهشگران به موضعی مشترک در خصوص چند ساحتی بودن دینداری و لزوم توجه به ساحت‌های مختلف آن در تحقیق دست یافته‌ا‌‌‌ند. ابعاد دینداری، ناظر به ابعاد دین است. بنابراین، ابعاد دینداری اولا، به انسان‌شناسی ادیان و ثانیا، به تامیت و کمال هر دین بستگی دارد و نمی‌توان الگوی دینداری یک آیین را برای ارزیابی پیروان آیین دیگر به کار برد